Derek Walcott’un şiirini ilk okuduğumda içimde bir burukluk hissettim. Hep dışarda aradığım, başkasından beklediğim, benim de başkalarına belki çoğu zaman, fark etmeden de olsa, karşılık bekleyerek verdiğim aşk ve sevgiyi (sadece ikili ilişkilerde değil, her türlü ilişkide) kendime sunmak. “Yaşamımla kendime bir ziyafet çekmek”.

Bugüne kadar “canım kendim” diye küçümsenen, benim de “benmerkezcilik” olarak gördüğüm şeyin, daha derin anlamları ve yararları olduğunu gün gibi ortaya çıkardı bu şiir bende. O yüzden size bu yazıda öz şefkati yani kendine şefkatli olmayı, elimden geldiğince anlatacağım. Hem bende nasıl yankılandığından hem de literatürden bahsedeceğim. 

İlginizi çekebilir: Şefkatli Nefes Meditasyonu ile İçten Dışa Şefkati Geliştirmek

Öz şefkat nedir? 

Öz şefkat deyince iki isim ön plana çıkıyor. Dr.Kristin Neff, Texas Üniversitesi’nde Akademisyen ve Dr.Christopher Germer, Klinik Psikolog, meditasyon eğitmeni. Aynı zamanda Öz Şefkatli Farkındalık (Mindful Self-Compassion) merkezi ve programının da kurucuları. 

Öz şefkat’i anlatırken şu örneği kullanıyorlar:

Yakın bir dostunuzla hangi tonda konuşuyorsunuz? O zorlandığında ona neler söylüyor, nasıl destek oluyorsunuz? Bunları düşündüyseniz, bir an için durun ve yeniden düşünün. Kendinizle normalde hangi tonda konuşuyorsunuz? Zorlandığınız zaman kendinize neler söylüyor, kendinize nasıl yaklaşıyorsunuz?

Bunları biraz düşündüğünüzde çoğunuz arada büyük bir fark olduğunu göreceksiniz. Yakınlarımıza şefkat, anlayış, destek göstermekte zorlanmazken, kendimize aynısını yapmıyoruz. Genellikle kendimizle daha eleştirel ve acımasız bir ilişki kuruyoruz.

Hepimizin içinde çatlak bir sesle konuşan, kaşları kalkmış, “ama senin iyiliğin için” derken alttan alta iğneleyen, “yetersizsin”, “yine yapamadın” “yeterince güzel, yakışıklı, akıllı, başarılı vb. değilsin” diyen bir ses var. İşte öz şefkatin en önemli adımı o sesi kısıp, onun yerine yumuşak, sarıp sarmalayan ve destek olan bir ses geliştirmek. 

Öz şefkat ne değildir? 

Öz Şefkat, benim de eskiden anladığım gibi maalesef yanlış anlamaya açık bir kavram. O yüzden “öz şefkat ne değildir” onu da konuşalım.

Öz şefkat benmerkezcilik değil, kendine acımak değil, bir zayıflık göstergesi değil, kendimizi tercih edip diğerlerini unutmak değil, bir kenara itmek değil, tembellik yani bahaneler üretmek için bir dayanak değil. Her konuda olduğu gibi öz şefkati de doğru anlamak ve doğru uygulamak gerekli. 

Eğitimlerde de bahsettiğim gibi “orta yol”dan yaklaşmak, “sweet spot”(tatlı nokta) da durmayı öğrenmek ve bunları uygulamak önemli. Ben hepimizin bu içsel bilgelik potansiyeline sahip olduğuna inanıyorum.

Öz şefkat uygulamak 

Öz-şefkati nasıl uyguladığımı paylaşmak istiyorum. İlk olarak kendimle nazik ve yumuşak bir sesle konuşuyorum. Bu konuşmalar esnasında “Mervecim, canım benim” gibi yumuşak ifadeler tercih ediyorum, tıpkı yakın bir arkadaşımla konuşurken kullandığım gibi. 

Zorlandığımda kendime şunları söylüyorum;

“Mervecim, şu an zorlanıyorsun. Hadi sakince bu gerçeği kabul edelim. Zorlanmak için kendine izin verebilirsin. Ondan kaçmadan, onu değiştirmeye çalışmadan, onunla savaşmadan zorlanalım hadi canım.” 

“Biliyor musun Mervecim, hayatta herkes bazen zorlanıyor. Zorluklar insan olmanın bir parçası ve çok normal.” 

Devamında ise kendime desteğimi gösteren birkaç cümle söylüyorum: 

“Geçecek canım.” “Ben burdayım, senin yanındayım.” Küçük bir metta (şefkat pratiği) yapıyorum. “Bu durumu yaşarken kendime anlayışlı ve sabırlı olmayı diliyorum.” “Bu durumu yaşarken güçlü olmayı diliyorum.” “Kendimi olduğum gibi sevmeyi, kabul etmeyi ve kucaklamayı diliyorum.” 

Bunları içimden söylerken zaman zaman elimi kalbimin üzerine yerleştiriyorum ya da omuzlarıma sarılıyorum, bazen bir koluma nazikçe dokunuyorum. Siz de içinizden gelirse bunları ya da kendi istediğiniz başka şeyleri yapabilirsiniz.

Öz şefkatin 3 elementi

Yaptığım bu adımlarla, literatürde geçen öz şefkatin 3 elementini uygulamış oluyorum. 

  • Farketmek ve yaşamak için kendine izin vermek
  • Zorlanmanın insan olmanın parçası olduğunu ve herkesin bazen zorlandığını hatırlamak 
  • Kendine verdiğin desteği göstermek, kendinle yakın bir dostunla konuşur gibi konuşmak, öz-nezaket uygulamak

İlginizi çekebilir: Özdeğer: Kendini Daha Fazla Önemsemenin 8 Yolu

Öz şefkat konusunda derinleşmek

Öz şefkat dünyasına giriş yapmak, daha fazla okumak, uygulamak isterim derseniz. Dr.Christopher Germer’in “Öz Şefkatli Farkındalık” kitabı ve yeni çıkan “Öz Şefkatli Farkındalık Uygulama Rehberi” ni okuyabilirsiniz.

Yine Zeynep Selvili Çarmıklı’nın web sitesinde herkese açık Öz Şefkat Meditasyon ses kayıtları var. Onlarla meditasyon yapabilirsiniz. 

Bunlarla birlikte ilk adım olarak belki hemen şimdi, bugün yapmaya başlamanızı gönülden istediğim tek bir şey olsaydı o da kendinize “canım” demeye başlamanız, kendinize nazik olmanız ve o çatlak sesi, yumuşacık, sarıp sarmalayan bir sesle değiştirmeye başlamanız olurdu. 

Eskiden televizyonda Hülya Uğur hava durumu sunardı. Kapatırken de “Havalar nasıl olursa olsun, sizin havanız iyi olsun” derdi. Ben de artık Instagram canlı yayınlarını, buluşmaları, eğitim seanslarını böyle kapatmayı seviyorum. Her ne olursa olsun, lütfen lütfen lütfen ve nolur nolur nolur kendinize nazik olmayı unutmayın!

AŞK ÜSTÜNE AŞK

Zamanı gelecek,
Coşkuyla kutlayacaksın kendine varmayı
Kendi kapına, kendi aynanda
Her biri gülümseyecek ötekinin hoş karşılayışına
Diyeceksin ki, şuraya otur. Ye.
Kendin olan yabancıyı seveceksin yine.
Şarap sun. Ekmek sun.
Yüreğini sun yüreğine.
Seni sevmiş olan yabancıya
Tüm yaşamın boyunca
Başkası için ihmal ettiğin kendine, seni kalpten bilene.
İndir kitaplığın rafından aşk mektuplarını,
Fotoğrafları, umutsuz notları,
Soy kendi yansımanı aynadan.
Otur. Yaşamınla bir ziyafet çek kendine.

DEREK WALCOTT
(Çeviri: Selin Ilgaz)