İrritabl bağırsak sendromu kısaca IBS, başlı başına bir sinir sistemi olan bağırsakların çeşitli sebepler; beslenme, stres, ilaç kullanımı, enfeksiyonlar sonucu dengesini yitirmesi sonucu yaşanır. En kompleks kronik rahatsızlıklardan biri olarak görülen IBS, herkeste birçok farklı semptomla kendini gösterebilir, altta yatan tetikleyici sebebi değişkenlik gösterebilir. Nedeni veya sonucu ne olursa olsun hayat kalitesini ciddi oranda düşürdüğü bir gerçektir. İyi tarafı ise doğru yaşam tarzı seçimlerinin IBS’i hafifletelebilecek hatta tamamen iyileştirebilecek güçte olmasıdır. Uzman Diyetisyen Güneş Aksüs‘e iyileşme yolunda büyük rol oynayan irritabl bağırsak sendromu için beslenme önerilerini sorduk.
İrritabl bağırsak sendromu nedir?
İrritabl bağırsak sendromu, kısaca IBS, bağırsaklardaki sık değişimler sonucu ortaya çıkan bir sağlık problemidir. İshal ve kabızlık gibi bağırsak problemlerinin ikisinin de aynı anda yaşandığı bir sorundur diyelim. Bazen şiddetli kramplar, gaz problemleri de eşlik edebilir.
Neden irritabl bağırsak sendromu yaşanır? Toplumda, özellikle kadınlarda, çok yaygın görülmesinin temel sebepleri nelerdir?
Bağırsaklarımızdaki bakterilerin yetersizliği, dengesizliği veya fazlalığı sebebiyle oluşabilir. Bir viral enfeksiyon sonrasında, iltihaplanma sonrasında da ortaya çıkabilir. Bağışıklık sisteminizin verdiği cevaba göre sebepleri değişebilir.
Kendimize irritabl bağırsak sendromu tanısı koyabilir miyiz; semptomları nelerdir? Hangi evrede bir uzmana görünmek muhakkak gerekir?
Bence hiç bir tanıyı kendi kendimize koymamalıyız. İnternete bakıp tanı koymak ya da bu belirtiler var diye uzmana danışmadan tanı koymak bazen çok tehlikeli olabiliyor. Ama şikayetler bende var diyorsanız bir hekime başvurup bu konuda şüphelendiğinizi mutlaka iletmelisiniz. Farkettiğiniz anda uzmana gitmekte fayda var çünkü bağırsaklardaki bu problemler günlük hayatınızı çok etkiler. İshal, gaz, kramplar ve kabızlık problemi hem duygu durumunuzu, hem bağışıklık sisteminizi hem de günlük performanızı olumsuz etkiler. Bu sebeple eğer bu sorunları sadece bir kez değil, sürekli veya belirli zamanlarda uzun süre yaşıyorsanız mutlaka bir gastroenterolog ve diyetisyene başvurmalısınız.
Beslenme şekli içerisinde yaygın olarak IBS’i tetikleyen, ağırlaştıran gıdalar nelerdir?
Bu kişiye göre değişiyor. Aslında biliyoruz ki alerjenler veya IBS’e iyi gelmeyen gıdalar diye listeler var. Bazı diyet modelleri bağırsaklarımızdaki bu sorunu çözmek üzere yasaklar ve serbestler içeriyor. Ama bana sorarsanız en doğrusu kişisel takip! Sana ne dokunuyor? Ne iyi geliyor? Sıkı bir takip yaptığımızda kişisel farkları daha iyi anlayabiliyoruz.
Bu tetikleyici gıdaları beslenmeden uzaklaştırmak IBS’i hafifletmek için yeterli midir? Başka ne gibi yeme stili alışkanlıkları edinmek gerekir?
Kişideki sorunlara ve gerçek sebebine göre değişir. Eğer bakteri dengesizliği sebebiyle veya fazla bakteri sebebiyle belirtiler artıyor ise, bazen ilaç da gerekebiliyor. Ama tetikleyici gıdaları çıkardığımızda çok ciddi fark oluyor. İshali ve kabızlığı tetikleyecek her şeyi bir dengeye sokmak gerekiyor. İBS sadece beslenme ile tetiklenmiyor, psikolojimiz yani duygularımız da bu konuda çok etkiliyor. Çok temiz beslenirken çevresel stres devam ediyorsa IBS şikayetleri de devam edebiliyor. Her anlamda tetikleyicilerden uzaklaşmak en iyisi. Size iyi gelmeyen besin, ilaç, insan, mekan.. Hepsini gözden geçirin derim.
Aralıklı oruç, belirli dönemlerde detoks yapmak gibi keskin kuralları olan beslenme şekilleri izlemek IBS özelinde ne sonuçlar verir?
Birine iyi gelebilir, diğerini daha da kötü hale getirebilir. Farkındaysanız sürekli aynı cümleye varmaya çalışıyorum. Hastalık yoktur hasta vardır! Yani bu konular o kadar kişisel ki.. Detoks bazı insanların hayatını daha kaliteli hale getirebiliyor, yaşlanmayı önlüyor ama bazı insanlar da yanlış uygulamalar veya kendilerine uygun olmayan deneyimler yüzünden hastalandırabiliyor. Aralıklı oruç tüm gün yemek yiyen birini sakinleştirmiş ve iyi gelmiş olabilir. Zaten gün içinde sürekli yemek yemeyen birini çok da olumlu etkilemez. Ya da hipoglisemide işe yaramaz. IBS’iniz varsa bu yöntemleri sizi takip eden uzmana sorup, deneyerek görebilirsiniz.
Beslenmenin yanı sıra IBS’i rahatlatmak için içecek; takviye, çay ve kafein tercihleri ne yönde olmalıdır?
Genelde eliminasyon diyetlerinde veya detokslarda çay , kahve kısıtlanır. Ama ben kısıtlamıyorum sadece önemli sır şu: Günde kaç kahve içiyorsun? 6 mı! O zaman 3 ‘e düşür. Kaç bardak çay içersin? Hiç mi? O zaman devam et.
Beslenmeyi değiştirerek IBS’den tamamen iyileşmek mümkün müdür? Yoksa bu beslenme stili semptomların kontrol altında tutulabilmesi için bir yaşam stili haline mi getirilmelidir?
Beslenmeni kontrol ederek, kendi bedenini tanıyarak, mutfağını ve alışveriş listesindeki besinleri değiştirerek bağırsaklarınla ve tüm sistemlerle daha iyi anlaşabilirsin. Ve elbette bu kalıcı olmalı, senin yaşam şeklin haline gelmeli. Kaçamak da olur mutlaka ama onun da dengesi ve zamanı önemli. Kendini dinle, çocukluğuna, ailene, genetik risklerine bak ve yarınını planla.
