Bir anda kontrolümüzden çıkan bir bıçak, yanlışlıkla tutulan sıcak tepsi, aniden sıçrayan kızgın yağ, spor esnasında yapılan ters bir hareket veya yazın gidilen bir piknikte arı sokması... Her şey yolunda giderken aniden sağlığımızı gölgeyen, bizi ve çevremizdekileri panik ve korkuya sokan bu gibi kaza ve şanssızlıklar eğer o durumda neler yapmamız, nasıl hareket etmemiz gerektiğini bilmiyorsak hepimizi gafil avlayabiliyor. İşte tam da o esnada, kazayı yaşayan kişinin sağlığı için sakinliği korumak ve tam anlamıyla “kitabına göre hareket etmek” büyük önem kazanıyor. Bunun içinse sıklıkla başımıza gelebilen bazı basit yaralanmalara karşı temel ilk yardım becerilerine sahip olmamız gerekiyor. Sizin için hazırladığımız bu rehberde yanıklar, kesikler, böcek sokmaları gibi talihsiz anlar için temel ilk yardım bilgileri ve ne zaman doktora gidilmesi gerektiği gibi önemli bilgiler yer alıyor.
Kesikler için ilk yardım bilgileri
Özellikle mutfakta yaşanan en yaygın ev kazası kesiklerdir. Bir yiyeceği doğrarken, konserve kapağını açarken, kırılmış camları toplarken veya sivri uçlu paketler nedeniyle ortaya çıkan kesikler yüzeysel olabildiği gibi derin yaralara da sebep olabiliyor. Eğer bir kesik sonucu kanama başlarsa ilk iş olarak temiz bir bez ile yaraya basmak gerekiyor. Kanamanın durması, kesiğin derinliğine göre 5 dakikaya kadar uzayabiliyor. Bu esnada temiz bezi kesikten ayırmamak ve baskıya devam etmek önem taşıyor çünkü bezi her kaldırdığımızda kan akışının tekrardan hızlanmasına yani sürecin başa dönmesine sebep oluyoruz.
Kanamanın durduğundan emin olduktan sonra kesiği sadece akan temiz suda yıkayıp üzerine antibiyotikli bir krem sürmemiz yeterli oluyor. Eğer sıklıkla dışarıya temas eden bir bölgede; örneğin parmaklar veya ellerde bir kesik varsa üzerini yara bandı ile kapatabiliriz. Ancak yaraların daha hızlı iyileşmesi için kesik kabuklanmaya başladığı anda üzerini açmalı ve hava almasına izin vermeliyiz. Bu süreçte yaranın kaşınması ise normal! Kaşıntı, cildin kendini iyileştirmek için esnemesinden kaynaklanıyor.
Ne zaman doktora görünmeli?
Eğer kesikler yüzde, eklemler üzerinde, tendon ve atar damarlara yakın bir yerde yaşandıysa doktora görünmek gerekiyor. Kesiğin derinliği de bu kararda belirleyici oluyor. Yüzeysel kesikler kendi kendine iyileşebilirken derin kesiklerde dikiş atılması gerekebiliyor. Eğer kesilen yer 5 dakikalık kesintisiz baskıdan sonra hala kanamaya devam ediyorsa dikiş atılması gereken bir durum olabiliyor. Kesiğin içerisinde cam parçası gibi partikülün kaldığı düşünülüyor, yara iyileşme sürecinde enfeksiyon kapıyor veya yaraya neden olan kesici alet paslı veya çok eski ise mutlaka doktora gidilmesi gerekiyor.
Bunlara ek olarak, kedi-köpeklerin diş ve patilerinin neden olduğu kesikler, bakteri taşıyabildikleri için enfeksiyona sebep olabiliyor. Bu nedenle bu yaralar, özellikle bilmediğimiz, evcil olmayan kedi ve köpekler nedeniyle yaşanıyorsa, mutlaka bir uzmana gösterilmeli ve gerekirse bir antibiyotik tedavisi başlanmalı.
Yanıklar için ilk yardım bilgileri
Kesiklerden sonra ev yaşamında sıklıkla görülen bir diğer kaza ise sıcak tavaların, fırın tepsilerinin, saç şekillendirme aletlerinin, ütünün veya sıçrayan kızgın yağların sebep olduğu yanıklardır. Eğer bir yanık bedenin büyük bir kısmını; yetişkinlerin yüzde 20’sini, çocukların ise yüzde 10’unu kapsıyorsa hemen ambulansın aranması veya acile gidilmesi gerekiyor. Bu esnada yanan bölge oda sıcaklığında akan suyun altında tutularak ilk yardım yapılabiliyor. Önemli olansa bölgeye uygulanan suyun asla soğuk olmaması. Soğuk su veya buz zaten çok sıcak olan bölgenin daha çok acımasına ve zarar görmesine neden olabiliyor.
Küçük yanıklarda ise evde yapılacak ilk yardımlar yeterli gelebiliyor. Bölgeyi yine oda sıcaklığında akan ılık suyun altında tutmak, daha sonra da alo Vera gibi serinleten bir krem sürmek küçük yanıkları iyileştirebiliyor.
Güneş yanıkları ise yine küçük yanıklar gibi ılık su, serinletici krem ikilisi ile geçirilebiliyor. Eğer sızı ve sıcaklık hissi çok fazla ise ibuprofen içeren bir ilaç almak da ağrıların azaltılmasına yardımcı olabiliyor.
Ne zaman doktora görünmeli?
Eğer yanık yüzde, genital bölgelerde, el ve ayakların büyük bir kısmında yaşandıysa mutlaka doktora gidilmesi gerekiyor. Öte yandan yanık cilt üzerinde ciddi bir kızarıklığa, aniden su toplamasına, yaradan su gibi sıvıların akmasına neden oluyorsa da sağlıklı iyileşmenin sağlanması için profesyonel destek alınmalı.
Burkmalar ve kırılmalar için ilk yardım bilgileri
Çoğu zaman spor esnasında veya ters bir hareket sonucu yaşanan burkulmalar, kemiklerle eklemleri birbirine bağlayan bağlar üzerinde yaşanır. Sıklıkla el ve ayak bilekleri, bel ve dizlerde görülebilir. Yaşadığınız durumun sadece bir burkulma mı yoksa kırık mı olduğunu anlamanın işaretleri şunlardır: Burkulmanın yaşandığı bölgede normalde olmaması gereken bir çıkıntı veya girinti varsa, bölge hiçbir şekilde hareket ettirilemiyorsa, hareketsizken bile ağrı ve acı varsa, ciddi oranda morarma görülüyorsa kırık olma ihtimali ile doğruca hastaneye gitmek gerekiyor.
Ancak bunların hiçbiri gözlemlenmiyorsa yaşanan durum basit bir burkulma olarak değerlendirilebiliyor. Bu noktada da tedavi yöntemi 4 basit aşamadan oluşuyor: Yaralanan bölgeyi dinlendir, üzerine buz koy, bir elastik bandaj ile sararak baskı uygula ve şişmesini önlemek için kalp hizasından yukarıya koy. Bu noktada acı ve enflamasyonu azaltmak için bir ağrı kesici de alınabiliyor. 15 dakikadan 72 saate kadar değişebilen bir sürede şiş indikten sonra da bölgeyi yavaş yavaş hareket ettirmeye başlamak ve durumu yeniden gözden geçirmek gerekiyor.
Ne zaman doktora görünmeli?
Eğer acı ve ağrı uzun süre devam ederse mutlaka doktora görünmek gerekiyor. Ciddi burkulmalar ve kırılmalarda alınan ağrı kesiciler sadece bir yara bandı işlevi görüyor. Eğer iyileşme evde yapılan ilk yardım metotları ile sağlanamıyor ve ağrı kesiciler yetersiz kalıyorsa yaralanmanın kemik kırığı olma riski büyük oranda artıyor.
Kafa çarpmaları için ilk yardım bilgileri
Hepimiz dikkatsizlik veya bir şanssızlık sonucu kafamızı bir yerlere çarparız. Çoğu zaman da bu kafa çarpmaları basit birer kaza olur ve kısa süre içerisinde etkileri geçer. Ancak eğer baş dönmesi, mide bulantısı, baş ağrısı, görüşün bulanıklaşması, kafa karışıklığı, beyin sisi gibi negatif semptomlar geçmiyorsa bir kafa travmasından bahsetmeye başlarız. Eğer ki bu semptomlar kısa sürede ama şiddetle hissediliyor veya az-orta şiddette ama 1 hafta kadar bir süre boyunca devam ediyorsa mutlaka doktora gitmek gerekiyor.
Yukarıdaki semptomlar olmadan başın vurulduğu bölge sızlıyor ve şişiyorsa aynı burkulmalarda olduğu gibi bölgeye buz koymak ve parasetamol bazlı bir ilaç almak öneriliyor. Bu noktada pıhtılaşmayı etkileyen ibuprofen etkili ilaçlardan olası bir iç kanama riskini göz önünde bulundurarak uzak durmak gerekiyor.
Ne zaman doktora görünmeli?
Beyin hem çok hassas hem de çok hayati bir organ olduğu için büyük-küçük tüm kazaların ciddiyetle karşılanması ve devam eden bir semptom durumunda acilen doktora danışılması önem taşıyor.
Böcek sokmaları için ilk yardım bilgileri
Özellikle yaz aylarının en büyük şikayeti böcek, sinek, arı sokmaları veya bitkilerin neden olduğu alerjik kaşıntılar oluyor. Normal şartlarda büyük alerjik reaksiyonlara yol açmayan bu durumlar beraberinde sadece kaşıntı, batma, şişkinlik ve kızarıklık getiriyor. Bu rahatsızlık hissini dindirmek için ilk önce bölgeyi yıkamak, antihistaminik bir ilaç almak ve kaşıntıyı azaltan bir krem sürmek yeterli oluyor. Buz tutmaksa şişkinliği ve kızarıklığı azaltabiliyor.
Ne zaman doktora görünmeli?
Eğer bir böcek-arı sokması veya yabani bir bitkinin cilde teması sonucu nefes alıp vermede zorluk yaşanıyorsa muhtemel bir anafilaksi şoku yaşandığı için direkt olarak doktora gidilmesi veya bir ambulans çağrılması gerekiyor.
* Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır. Temel ilk yardım bilgileri bir kişinin fiziksel sağlık durumunu hızlı bir şekilde anlamanıza ve doğru tedaviye ulaşmanıza yardımcı olur. Ciddi bir yaralanma anında mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almanızı önemle tavsiye ederiz.
