Sürdürülebilir, etik, çevre dostu ve vegan deri. Son zamanlarda hem hızlı moda markalarının hem de yenilikçi markaların reklamlarında ve ürün etiketlerinde sıkça karşılaştığımız iddialar. Kıyafet için oldukça fazla alternatif olmasına rağmen, özellikle çanta konusunda uzun bir süre marka ve materyal araştırması yapmak zorunda kaldım. Bu konuda derinleştikçe, iç içe geçmiş problemlere yanlış çözümler arandığını fark ettim. Deri tercih etmemek neden deri kullanımını bitirmeyecek, deri tercih etmek çevreyi nasıl kirletiyor, deri tercihi ve hayvansal beslenmenin ilişkisi ve vegan deri neden yeterli bir seçenek değil başlıklarını bu yazımda sizler için ele aldım.
Deri mi, vegan deri mi?
Tabi ki vegan deri değil mi? Bu seçimi bütünsel olarak değerlendirmediğimiz için sorunun kendisini çözmek yerine, nasıl yeni sorunlar yarattığımızı açıklamaya çalışacağım.
Hayvan derisinin, insanlık tarihi boyunca farklı amaçlarla kullanıldığını biliyoruz ancak günümüz teknolojisi ve nüfusuyla deri kullanımına görünüşte de olsa pek çoğumuz karşıyız. Hangi hayvanlar aklınıza geliyor bilmiyorum ama koyundan timsaha kadar çeşitli hayvan derileri günümüzde moda endüstrisinde kullanılmaya devam ediyor. Son yıllarda ünlü markalardan birkaçı egzotik hayvan derisi kullanmayı bıraktığını açıkladı.
Hayvanları, vahşi hayvanlar ve diğerleri olarak ayırmayı doğru bulmuyorum. Bu alanda özellikle vahşi olarak tanımlanan hayvanların kaçak yollarla bu endüstriye alet edilmesi veya diğerlerinin bu amaçla yetiştirilmesi ve kullanılması etik değil (zaten böyle düşünüyorsanız ne mutlu). Sizin için bu önerme yeterli değilse, gelin derinin nasıl işlendiğine bakalım.
Deri endüstrisinin tarihi
Deri endüstrisi moda sektöründe önemli bir yer kaplıyor ve maalesef en kirli endüstriler arasında gösteriliyor. 1900’lerin başında kuzey Amerika’da işleyen tabakhaneler, bugün yaşanmakta olan toprak kirliliğinin en büyük sebeplerinden biri olarak gösteriliyor. Derilerin işlenmesi sırasında kullanılan kimyasallar, boyalar ve ağır metaller yanlış veya eksik arıtma işlemleri sebebiyle toprağa tutunup 50-60 yıl sonra bile yeniden kullanım suyuna karışabiliyor.
Dolayısıyla insan ve diğer canlıların sağlığı açısından uzun süreler boyunca faciaya sebep olabiliyor. Bu durum 1970-80’lerde fark edilince, Kuzey Amerika’da gerekli regülasyonlar hemen uygulamaya alınıyor ve tabakhaneler birer birer kapatılıyor. Bu kirli sektör, daha ucuz işçilik ve çevresel felaketlerden kurtulmak adına Asya’ya taşınmaya başlıyor. Birçok güney Asya ülkesinde aynı çevresel felaketler devam ediyor (İnternette aratırsanız onlarca örnek görebilirsiniz). O kadar uzağa gitmek istemezseniz, Ergene ve Menderes havzası ile ilgili 1970’lerden itibaren gelinen durumu, 2010 yılı öncesi çevre raporlarını ve sonrasında alınan önlemleri de inceleyebilirsiniz.
Deri etik, sürdürülebilir ve çevre dostu kesinlikle değildir.
Fakat, deri tercih etmemek maalesef bir çözüm de değil.
Çünkü bir bakış açısına göre, deri endüstrisinin asla bitmeyecek oluşu, hayvansal kaynaklı beslenmemizle ilişkili. Et tüketimi bu şekilde devam ettikçe, deri her zaman bir yan ürün/atık olarak ortaya çıkacak ve kullanılmadığı durumda katı atık sahalarına gömülecek. Bu da sürdürülebilir görülmediğinden, et tüketimi devam ettikçe bu endüstri de maalesef devam edecek. Yani bütünsel bakış açısı bu çözümün yeterli olmayacağını gösteriyor.
Vegan deri
Vegan deri ile yolumuza devam edelim. Vegan deri iddiasında bulunan markaların internet sitesinde materyalleri tanıttıkları bir bölüm aradım. Genelde karşılaştığım materyaller poliüretan ve naylon. Yani plastik. Plastik konusuyla ilgili daha fazla konuşmaya takatimiz kalmadığı için sadece bu seçenekleri de elediğimi belirtmek isterim. Çünkü plastik de benim için etik, sürdürülebilir ve çevre dostu bir seçenek değil.
Vegan deride plastik harici yenilikçi materyaller neler?
Vegan deri iddiası olan markaları araştırmaya devam ettim. Plastik dışında karşılaştığım ikinci seçenek geri dönüştürülmüş polyester/poliüretan oldu. Ancak genelde ürünün tamamı değil, belirli bir kısmı bu materyalden oluşuyor. Ürünün tamamını geri dönüştürülmüş materyalden yapan markalar da yok değil. Bunun dışında, Lyocell ve Tencel gibi selüloz bazlı materyallerin nispeten daha sürdürülebilir olduğu belirtilmiş. Pamuk, keten ve bambu bazı mantar çeşitleri, ayrıca ananas kabukları çanta yapımında materyallerden bazıları.
Bir başka örnek de elma kabukları. Yenilikçi bir materyal olarak elma kabukları kullanılarak apple leather (elma derisi) çanta yapılmış, hatta bunun için meyve suyu fabrikasının atıkları kullanılmış. Artık bunun gibi çevreci ve yeni alternatiflere dolabımızda yer açma vakti gelmiş gibi!
Yerel üretim tercih etmek
Özellikle yeni materyaller üzerinden üretim henüz yeterince gelişmediği için, bu aşamada yerel bir marka bulmak zor olabilir veya bulduğunuz yerel marka, ham maddeyi farklı bir yerden temin ediyor olabilir. Bu noktada artılarına ve eksilerine bakarak kararınızı verebilirsiniz. Taşımacılık sektörünün hem karbon hem de su ayak izini üzerindeki etkisi çoğu sektörden daha büyük. Bu nedenle yerel üretim yapan markaları bu konuda desteklemek bizi çözüme bir adım daha yaklaştırabilir.
Fiyat performans karşılaştırması
Sürdürülebilir, etik ve çevre dostu ürünler diğerlerine kıyasla (deri harici) daha pahalı olabilir. Her sezon farklı akımlara uyum sağlamak yerine kendi stilinizi yansıtan bir dolap oluşturma fikrini bir yatırım gibi düşünebilir, aldığınız çantayı kaç yıl boyunca kullanabileceğinizin hedefini belirleyebilir ve bu konuda daha cesur ve sürdürülebilir adımlar atabilirsiniz.
Etik çalışma şartları
Yukarıdaki iddiaları kullanan markaların çoğu internet sitesinde artık bu bilgilere de yer veriyor. Üretim yeri, çalışan yaş aralığı ve ödenen minimum ücret gibi bilgilerin ulaşılabilir olması, marka güvenirliğini arttırıyor. Satın almak istediğiniz ürün ve marka ile ilgili bu bilgiler mevcut değilse, e-mail atabilirsiniz. Bu gibi bilgiler talep edildikçe, markalar bu bilgileri görünür kılmaya başlayacaktır!
İşlem (çevre dostu mu?)
Deri gibi işlenme sürecinde kanserojen kimyasalların kullanıldığı, plastik gibi geri dönüşemeyen ve insan sağlığını tehdit eden materyallerle vedalaşma vakti! Ürünün işlenmesi sırasında ne tür atıkların çıktığı pek çok şeffaf markanın internet sitesinde yer alıyor. Daha “çevre dostu” bir ürün, sürdürülebilir olmayabilir ya da tam tersi sürdürülebilirlik açısından avantajlı bir materyal çevre dostu olmayabilir. Aradığınız materyali her açıdan değerlendirmek, avantaj ve dezavantajlarına göre karar vermek bu konuda çözüm olabilir.
İlginizi çekebilir: Bütünsel Bakış Açısı ile Doğal Kaynakları Nasıl Koruruz?
