Bedenimiz sağlık durumumuz hakkında bize sürekli işaretler veriyor. Cildimiz, saçlarımız, tırnaklarımız, enerji seviyelerimiz, uyku rutinimiz, menstrüel döngümüz, gaz çıkarmalarımız ve tabii ki dışkılama alışkanlıklarımız bedenimizin yolladığı en belirgin sağlık sinyalleri arasında yer alıyor. Birçoğumuzun doktoruyla bile konuşmaktan çekindiği, sağlık alanının en tabulaştırılmış konularından birisi olan dışkılama, aslında bağırsak ve sindirim sağlığımız hakkında sahip olduğumuz en güncel ve ayırt edici gelişmeleri bize her gün sunuyor! Bu yüzden de bağırsak ve sindirim sağlığımızı desteklemenin en temel adımlarından birisi de dışkılarımıza daha farkındalıklı ve bilgili bir yerden yaklaşmak. Peki bunu nasıl yapacağız? Dışkı tiplerinin ne anlama geldiğini öğrenerek! Sizin için farklı tipte dışkılar sağlığınız hakkında ne söylüyor sorusunu Bristol Kaka Ölçeği ile cevapladık!
Farklı tipte dışkılar sağlığınız hakkında ne söyleyebilir?
2018 yılında yayımlanan bir araştırmaya göre sağlıklı bir yetişkinin günde 3 kereden haftada 3 kereye kadar bir sıklıkla dışkılaması normal sayılıyor. Nitekim bu gibi birçok araştırma asıl “normal” olanın bizim kendi rutinimiz içinde saklandığının da altını çiziyor. Herkesin kendi dışkılama rutininin farkında olması, ne sıklıkta, saat kaçta tuvalete gittiğinin, dışkısının nasıl göründüğünün ve hissettirdiğinin farkında olması, sindirim sağlığının takibi için büyük önem taşıyor. Beslenmedeki en ufak değişikliklerden stres seviyesine, alkol tüketiminden gıda intoleranslarına kadar genel sağlığımız hakkında bize pek çok bilgi verebilen dışkımız kendi kendimize takip edebileceğimiz ve yorumlaması en kolay sağlık belirteçlerimizden birisi. Peki farklı tipte dışkılamalar bize sağlığımız ve yaşam tarzımız hakkında neler söylüyor ve bu farkı nasıl tespit edebiliriz? Bu noktada da bizi Bristol Kaka Ölçeği yönlendiriyor.
Bristol Kaka Ölçeği ile dışkınızı anlamlandırın!
İlk kez 1997 yılında Dr. Ken Heaton tarafından Bristol Üniversitesi’nde ortaya atılan Bristol Kaka Ölçeği (Bristol Stool Chart) günümüzde hala hem bireysel düzeyde kişinin kendi bağırsak sağlığını yorumlaması hem de klinik düzeyde doktorların hasta hakkında bilgi toplaması için kullanılan bir sağlık ölçeği olmaya devam ediyor. Dışkıları şekilleri, dokuları ve dışarıya çıkış kolaylıklarına göre 7 farklı kategoriye ayıran bu ölçek ağır kabızlıktan şiddetli ishale kadar ilerleyen geniş bir spektrumu kapsıyor.
Tip 1: Fındık gibi ayrı, sert topaklar.
Şiddetli kabızlığın bir belirtisi olan Tip 1, kolonda olması gerekenden daha uzun süre kalarak aşırı su ve nem kaybetmiş, bu sebeple sertleşerek parçalanmış dışkı yüzünden yaşanır. Bağırsaklardan geçişi zordur. Yetersiz su, sıvı ve lif alımı sindirim sistemini yavaşlatarak kabızlığa sebep olmuş olabilir.
Tip 2: Sosis şeklinde ama topaklı.
Hafif kabızlığın bir belirtisidir. Kronik olarak az su içen, lif açısından eksik beslenen ve sıvı alımına dikkat etmeyen kişilerde yaygın olarak görülebilir. Bağırsaklardan çıkışı konforlu değildir.
Tip 3: Yüzeyinde bazı çatlaklar olan sosis şeklinde.
Bristol Kaka Ölçeği’ne göre ideal formlardan birisi olarak sayılan bu tip sağlıklı bir sindirim sisteminin varlığını işaret eder. Nitekim dışkının üzerindeki çatlaklar hala yeterince su içilmediğinin bir göstergesidir. Bağırsaklardan dışarı çıkışı yumuşak ve eforsuzdur.
Tip 4: Pürüzsüz, yumuşak bir sosis gibi.
En ideal dışkılama türüdür. Kişinin dengeli şekilde beslendiğini, yeterince sıvı ve lif aldığını gösterir. Sindirim sistemi düzgün çalışır. Dışkının bağırsaklardan çıkışı eforsuz ve konforludur.
Tip 5: Net kenarları olan yumuşak parçacıklar.
Kişi lif açısından zengin bir beslenme izliyor fakat stres artışı, gündelik rutindeki değişimler, hafif gıda intoleransları yüzünden bir tür dengesizlik yaşıyorsa bu tipte bir dışkılamaya rastlanabilir. Diğer bir seçenek ise kişinin beslenmesinde yeterince lif olmayışıdır. Nitekim bu tipin de bağırsaklardan çıkışı kolaydır.
Tip 6: Kabarık, pürüzlü köşeli, yumuşak parçacıklar.
Bu lapamsı dışkılama tipi hafif ishalin bir belirtisidir. Bedensel enflamasyonun artışını, potansiyel gıda intoleranslarını, enfeksiyonları veya duygusal stresin artışını işaret edebilir. Bu noktada gıdaların besin emilimlerinde de bir aksama olduğu düşünülebilir. Kronik olarak bu şekilde dışkılamak besin değeri eksikliklerine yol açabilir.
Tip 7: Sert parçalar bulunmayan, sıvımsı yapı.
Şiddetli ishal yaşandığını gösterir. Genellikle enfeksiyonlar, gıda zehirlenmeleri, şiddetli veya ani stres, akut sindirim sistemi hastalıkları buna sebep olur. Birkaç günden uzun görülmesi durumunda mutlaka bir doktora danışılması gerekir.
Sağlıklı ve normal bir dışkı nasıl görünmeli?
Bristol Kaka Ölçeği’ne göre sağlıklı ve normal bir dışkının 3. veya 4. Tip gibi görünmesi ve hissettirmesi gerekiyor. Nitekim her insanın sindirim sistemi aynı parmak izi gibi ona özgü oluyor. Bir kişi için normal olan bir başkası için ideal tuvalet alışkanlığı olmayabiliyor. Belirli bazı dışkılama karakterleri dışında “sağlıklı ve normal” olarak sınıflandırılması gereken özellikler aslında kişinin kendi rutini içerisinde değerlendirilmeli. Peki herkes için geçerli sayılabilecek sağlıklı dışkılama alışkanlıkları neler?
- Sağlıklı bir dışkının kolaylıkla dışarıya çıkarılabilmesi ancak tuvalete koşma aciliyetini de gerektirmemesi önem taşıyor.
- Normal şartlar altında tuvaletin üzerinde maksimum 10 dakika oturmamız öneriliyor. Bu durum kabızlık için de geçerli oluyor. Eğer kendimizi kabız hissediyor ve bir türlü tuvaletimizi yapamıyorsak uzmanlar göbeğimizden 10 derin nefes almamızı öneriyor. Bu pratik “serbest bırakmamıza” yardımcı oluyor. Ancak hala yapamıyorsak tuvaletten kalkmamız ve bir başka zaman yeniden denememiz gerekiyor. Çok uzun süreler tuvalette oturmak hemoroid rahatsızlığına yol açabiliyor.
- Tuvalete gitmek için sağlıklı bir saat bulunmuyor ama ideal olarak hepimizin kendi rutini içerisinde bir önceki sefere benzer saatlerde tuvalete gitmesi sağlıklı bir sindirim sistemini işaret ediyor.
- Dışkının şekli ve dokusu kadar rengi de sağlığımız hakkında bizlere ipucu verebiliyor. Normal şartlar altında hepimizin kahverengi dışkılaması gerekiyor. Nitekim yediğimiz yiyecekler dışkımızın rengini kolaylıkla etkileyebiliyor. Örneğin yeşil, sarı ve kırmızı dışkı, belirli gıdalar ve ilaç kullanımından kaynaklanabiliyor. Beyaz, açık sarı, gri dışkılar ise bedendeki safra üretiminin bozulduğuna işaret edebiliyor. Siyah renkte dışkı, içerisinde kan olabileceğini söylerken parlak kırmızı dışkı bir tür yırtılma veya hemoroidin varlığını bize söyleyebiliyor.
Sağlıklı dışkılamak için nelere dikkat etmemiz gerekir?
Peki tuvalet rutinimizi Tip 3 veya 4’te sabitlemek, bağırsak ve sindirim sağlığımızı yükseltmek için neler yapabiliriz? Aşağıdaki basit alışkanlıkları gündelik rutininiz haline getirmek çok daha sağlıklı dışkılamanıza yardımcı olacak:
- Yemeklerinizi daha farkındalıklı şekilde yiyin. Lokmalarınızı yeterince çiğnediğinizden emin olun. Öğünlerinizi alelacele değil, oturarak, sakin şekilde yapın. Yemekler sırasında sıvı almamaya çalışın.
- Lif ve sıvı açısından zengin beslendiğinizden emin olun. Bitki bazlı besinlere, fermente gıdalara yani probiyotik ve prebiyotiklere beslenmenizde ağırlık verin.
- Her gün mutlaka 2 litre su için. Dışkının yüzde 70-75’ini su oluşturur. Ne kadar çok su içersek dışkının bağırsaklardan çıkışı da o kadar konforlu ve eforsuz olur!
- Stres seviyelerinizi kontrol atlında tutun. Düzenli olarak egzersiz, meditasyon, nefes pratiği, kısaca size ne iyi geliyorsa o pratiği yaparak ruh ve zihin sağlığınızı yükseltebileceğiniz gibi sindirim sisteminizi de iyileştirebilirsiniz!
