Hamilelikte ve doğum sonrası dönemde, derin fiziksel, duygusal ve psikolojik değişimler gözlemlenebilir. Genellikle heyecan ve mutluluk verici olan bu değişimler zaman zaman zorlayıcı olabilir. Hem hamilelik süreci hem de doğum sonrası süreç, anne için yeni durumlar ve belirsizliklerle dolu olabilir. Bu gibi zorlanmalar, hem doğum öncesi hem de doğum sonrası depresyonu kapsayan perinatal depresyonun deneyimlenmesine sebep olabilir. Perinatal depresyon, zayıflık ya da ebeveynliği benimseyememe işareti değil; karmaşık biyolojik, duygusal ve sosyal faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Kendinizi suçlamadan, bu durumu anlamanız ve gerekli desteği arayabilmeniz için perinatal depresyonun nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini derinlemesine araştırdık!
Perinatal depresyon nedir?
Perinatal depresyon, hamilelik sırasında ya da doğumdan sonraki ilk bir yıl içinde ortaya çıkan depresif semptomları ifade eder. Bu durum, genellikle birkaç hafta içinde geçen annelik hüznü (baby blues) deneyiminden daha şiddetli ve uzun sürelidir. Annelik hüznü, genellikle ruh hali değişimleri, ağlama nöbetleri ve yorgunlukla tanımlanır, yeni anne olmuş kişilerin yaklaşık %85’inde görülebilen bu durum genellikle yaygın ve geçici bir süreçtir.
Öte yandan perinatal depresyon, daha uzun süren, yaşam kalitesini etkileyen ve kronikleşebilen bir sağlık durumudur. Büyük çoğunluğu doğumdan sonraki 4-8 hafta içinde başlayarak nasıl düşündüğünüzü, nasıl hissettiğinizi ve gündelik motivasyonunuzu etkileyebilir. Hamile kişilerin yaklaşık %14–23’ü hamilelik sırasında depresif semptomlar yaşar. Ancak, doğum sonrası depresyon da bu orana dahil edildiğinde, perinatal depresyonun her 7 yeni anneden 1’ini etkilediği belirtilir. Bu istatistiklere bakılarak perinatal depresyonun pek nadir olmayan bir durum olduğu söylenebilir. Ancak anneler üzerindeki yeterlilik baskısı, damgalanma korkusu ve farkındalık eksikliği sebebiyle birçok kişi semptomlarını dile getirmekten çekinebiliyor. Öte yandan bu durumun yaygınlığını kabul etmek, paylaşımı ve desteği teşvik etmek hem önleyici hem de tedavi edici etki gösterebilir.
Hamilelikte ve doğum sonrası dönemde yaşanan depresyonun farkı nedir?
Perinatal depresyon, iki ana evreyi kapsar: doğum öncesi depresyon (hamilelik sırasında) ve doğum sonrası depresyon (doğumdan sonra). Her iki durum da perinatal depresyonun bir parçasıdır ancak farklı dönemlerde ortaya çıkmaları nedeniyle belirtileri, tetikleyicileri ve etkileri açısından farklılık gösterebilir. Aralarındaki farkları ve benzerlikleri anlamak, semptomları tanımanıza ve kendiniz için en uygun desteği aramanıza yardımcı olabilir.
Hamilelik döneminde depresyon:
Hamilelik dönemi, fiziksel, duygusal ve psikolojik birçok farklılığı beraberinde getirir. Doğum öncesi depresyon, bu değişimlerin de etkisiyle hamilelik sırasında ortaya çıkar. Hem ruh hali hem de genel yaşam kalitesi üzerinde büyük etkilere sebep olabilir. Bu depresyon türü, genellikle sürekli üzüntü, umutsuzluk, yorgunluk, sinirlilik ve konsantrasyon güçlüğü gibi belirtilerle kendini gösterir. Ancak bu belirtiler tek başına ortaya çıkmaz; hormonal, duygusal ve çevresel faktörler de birbirlerini tetikleyerek durumu daha karmaşık hale getirebilir. Bireysel farklılıklar ve yatkınlık gibi faktörlerden de etkilenebilen bu durum temel olarak belli tetikleyicilerden etkilenir.
- Doğum ve ebeveynlik ile ilgili kaygılar: Hamilelik sırasında, bebeğinizin sağlığı, doğum süreci ve ebeveynlik sorumlulukları hakkında endişe duymak epey yaygındır. Bu endişeler, zihni sürekli meşgul eder ve bu durum zamanla depresif düşüncelere yol açabilir.
- İlişkide zorluklar ve sosyal destek eksikliği: Hamilelik süreci, partnerinizle ilişkinizin seyrinde de değişikliklere sebep olabilir. Zaten hassas ve değişimden geçtiğiniz bu süreçte, eşinizle yaşanan çatışmalar, duygusal destek eksikliği ya da yalnızlık hissi depresyon riskini artırabilir.
- Geçmiş travmalar ve yatkınlık: Daha önce depresyon ya da anksiyete tanısı almış kişiler, hamilelik sırasında bu sorunların yeniden tetiklenmesi riskiyle karşı karşıya kalabilir. Hamilelik sürecinin beraberinde getirdiği stres, geçmişteki duygusal yaraları yeniden canlandırabilir.
- Planlanmamış ve riskli gebelikler: Gebeliğin planlanmamış olması, henüz hazırlanılmamış bir sürece hızlıca girilmesine ve hamilelik sürecine karşı bir direnç ya da kaygı hissinin oluşmasına sebep olabilir. Öte yandan, gebelikte ortaya çıkan komplikasyonlar ya da riskli durumlar, fiziksel rahatsızlıklarla birlikte duygusal yükü de artırabilir.
Hamilelik dönemi, pek çok değişimin bir arada yaşandığı, hem fiziksel hem de duygusal olarak benzersiz bir süreçtir. Bu süreçte, kendinize karşı sabırlı ve anlayışlı olmanız, duygularınızın dalgalanabileceğini, zaman zaman kaygı ya da yorgunluk hissedebileceğinizi kabul etmek kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Ancak bu düşüncelerle başa çıkamayacağınızı hissediyor ve depresyondan şüpheleniyorsanız bir uzmana danışmanız ve destek istemeniz faydalı olabilir.
Doğum sonrası dönemde depresyon:
Doğum sonrası dönem, fiziksel iyileşme, yeni bir hayata uyum sağlama ve bebeğinizle bağ kurma gibi konuların gündeme geldiği bir dönemdir. Hayatınızın bu yeni haline alışmak keyifli ve heyecan dolu bir süreçtir. Ancak bu yoğun dönemde, kimi anneler doğum sonrası (postpartum) depresyonu deneyimleyebilir. Postpartum depresyon, genellikle sürekli üzüntü, aşırı yorgunluk, bebeğinizle bağ kurmada zorluk, suçluluk hissi ve odaklanma problemleriyle kendini belli edebilir. Bu belirtiler, hormonal, duygusal ve sosyal faktörler, doğum sonrası fiziksel yorgunluk ve çeşitli tetikleyicilerin bir araya gelmesiyle şiddetlenebilir.
- Hormonal ve fiziksel değişiklikler: Doğum sonrası dönemde, östrojen ve progesteron seviyelerindeki hızlı düşüş, beyin kimyasını ve ruh halinizi doğrudan etkileyebilir. Bu hormonal değişiklikler birçok kadında görülebilir ancak ruh halinin kalıcı ve kronik hale gelmesi postpartum depresyonu tetikleyebilir.
- Yeni roller ve ebeveynlik: Anne olmak büyük bir sorumluluktur. Bu yeni rol, bebeğinizin ihtiyaçlarını karşılama, doğru bir ebeveyn olma endişesi ve yetersizlik hissi gibi kaygılarla birlikte gelebilir. Bu tür düşünceler zamanla yoğunlaşarak baskı altında hissetmeye ve depresyona sebep olabilir.
- Görev dağılımı ve destek: Doğum sonrası dönemde, bebeğin bakımı ve sorumluluk paylaşımı konusunda yaşanan çatışmalar ya da yeterince destek göremediğinizi hissetmek, yalnızlık ve tükenmişlik duygularını artırabilir.
- Bebeğin sağlığı ve doğum deneyimi: Zor bir doğum deneyimi, bebeğinizin sağlık sorunları veya beklenmedik komplikasyonlar, doğum sonrası dönemde zihinsel yükünüzü artırabilir. Bu tür travmatik olaylar, postpartum depresyonun riskini ve şiddetini artırabilir.
Doğum sonrası dönemde kendinize karşı sabırlı ve anlayışlı olmak faydalı olabilir. Yeni bir yaşam düzenine alışırken, mükemmel bir ebeveyn olma baskısını bırakıp kendinize dinlenmek, iyileşmek ve yeni siz ile tanışmak için alan tanıyın. Unutmayın, postpartum depresyon yaygın ve tedavi edilebilir bir durumdur. Bu sebeple hissettiğiniz yoğun duygularla baş etmekte zorlanıyorsanız, bir uzmana başvurmaktan ve sizi seven insanlardan destek istemekten çekinmeyin.
