Çağımızın sık sık yüceltilen kavramlarından biri de disiplin! Çocukluktan itibaren hepimiz disiplinin önemini vurgulayan konuşmalara şahit olmuşuzdur; ders çalışmak, işimize dört elle sarılmak çoğu zaman disiplinin gücüne bağlanır. Çevremizden sık sık “disiplinli olursan her şey mümkün” gibi cümleler duyarız. Elbette disiplinin bir düzen ve süreklilik sağladığı doğru ancak başarının tanımı yalnızca disipline bağlı değil. Hayatta “başarılı” görünmek için katı bir düzene bağlı kalmaya çabalarken, içimizdeki sesi çoğu zaman bastırırız. Yalnızca hedeflere odaklanır, yolculuğun kendisini unuturuz. Bir süre sonra ise bu yaklaşım yorgunluğa, tükenmişliğe ve tatminsizliğe yol açar. Disiplinin aksine adanmışlık, kendi içsel değerlerimizden beslenir. Yalnızca “yapmak zorunda olduğumuz” için değil, gerçekten “inanarak ve isteyerek” yaptığımız şeylerin gücünü temsil eder. Kendi ritmimizde dönüşmeye başlamak için katı disiplin kuralları yerine, adanmışlığın rehberliğini seçmenin yollarını anlattık!
Disiplin ve adanmışlık birbirinden nasıl ayrılır?
Disiplin ve adanmışlık ilk bakışta benzer görünebilir; ikisi de devamlılık, çaba ve kararlılık içerir. Ancak özlerinde birbirlerinden tamamen farklı iki yaklaşımı temsil ederler. Disiplin, çoğunlukla dışarıdan dayatılan bir “ideal”i kovalamakla ilgilidir. Kusursuz bir planı eksiksiz uygulamak, hata yapmamak, sonuçlara odaklanmak… Adanmışlık ise içgüdülerimizden doğar. Dışarıya hesap vermekle değil, kendimizle uyum içinde yaşamakla ilgilidir. Bir değere bağlanmak, bir amaca gönülden inanmak ve bu inancı günlük hayata taşımak… Katı disiplinin “zorunluluk” duygusu yerine, adanmışlıkta “isteklilik” vardır. Bu fark çok kritiktir çünkü bir şey dayatıldığında en küçük aksaklıkta motivasyonumuzu yitiririz, oysa gönülden bağlandığımızda aksaklıklarla karşılaşsak bile içsel motivasyonumuz bizi yolda tutar. Kısacası adanmışlık, disiplin gibi katı ve zorlayıcı değil, esnek ve sürdürülebilirdir.
Hedef odaklı → Değer odaklı
Çoğumuzun alışık olduğu hedef odaklı bakış açısı, hayatımızı hedefler üzerinden kurmayı teşvik eder; sınav puanımız, yetiştirmemiz gereken projeler, vermek istediğimiz kilolar ya da kazanmak istediğimiz gelir… Bu bakış açısında önemli olan şey “hedef”tir, süreç ise yalnızca bir araçtır. Ancak hedeflenen sonuç elde edildiğinde bile, çoğu zaman bir tatminsizlik hissi doğar çünkü hedef gerçekleşmiş olsa da ardındaki gerçek arayış yanıtsız kalmış olur. Bu noktada değer odaklı bir yaklaşım farklı bir bakış açısı kazandırır. Değerlerle hareket ettiğimizde, amaç yalnızca bir hedefe ulaşmak değil, süreci kendi inançlarımız ve ilkelerimizle uyumlayarak ilerlemektir. Örneğin sağlığımıza özen gösterdiğimizde mesele sadece kaç kilo verdiğimizle değil; bedenimize saygı duymak, kendimize iyi bakmak gibi daha derin değerlerle ilişkilidir. Zaman içinde hedefler değişebilir, ertelenebilir ya da farklı şekillere bürünebilir; fakat değerlerimiz bize yön verdiğinde, tatminimiz sonuçlardan bağımsız olarak daha kalıcı ve anlamlı olur.
Baskı altında → Uyum içinde
Katı disiplin, iç çatışmaları görmezden gelmeye sebep olabilir. Hedefe o kadar odaklanırız ki, süreç boyunca hissettiğimiz yorgunluk, kırgınlık ya da motivasyon kaybı kabul edilemez bir hal alır. Oysa bu hisler sürecin doğal ve yapıcı parçalarıdır. Kendimizi sürekli baskı altında tuttuğumuzda, kısa vadede ilerleme kaydetsek dahi uzun vadede tükenmişlik ve tatminsizlik hissederiz. Süreçle uyum içinde olduğumuzda ise kendimize de kulak veririz; bedensel sınırlarımızı, duygusal ihtiyaçlarımızı ve zihinsel kapasitemizi gözetiriz. Yorgun hissettiğimizde dinlenmeye izin vermek, motivasyonumuz düştüğünde kendimize şefkat göstermek ya da yönümüzü kaybettiğimizde değerlerimize dönmek bizi daha sürdürülebilir bir ilerleyişe taşır. Böylece başarı yalnızca “baskı altında” değil, aynı zamanda “uyum içinde” de mümkün olur.
Korkudan beslenen → Öz şefkatten beslenen
Disiplin çoğu zaman korku üzerinden işler: hata yapma korkusu, geri kalma korkusu, başaramama korkusu… Kısa vadede bu tür korkular işimize yarayabilir çünkü kaygı, bizi harekete geçmeye zorlayan güçlü bir duygudur. Ancak uzun vadede bu yaklaşım sürdürülebilir değildir. Sürekli hata yapmaktan kaçınma çabası, öğrenme kapasitemizi daraltır, motivasyonumuzu zedeler ve tükenmişliğe yol açar. Adanmışlık ise korkuya değil, şefkate dayanır. Kendimize, ihtiyaçlarımıza ve arzularımıza değer verdiğimiz için motive olur, adım atarız. Öz şefkatle yürüdüğümüz yolda hata yaptığımızda kendimizi suçlamaz, aksine bunun insan olmanın doğal bir parçası olduğunu kabul ederiz. Böylece hem duygusal yükümüz hafifler hem de motivasyonumuz korunur çünkü hata artık tehdit değil, gelişim için bir fırsat olarak görülür.
Çıktı odaklı → Kazanım odaklı
Disiplin çıktıyı, yani gözle görülür ve ölçülebilir sonuçları hedefler. Ne kadar ürettik, kaç saat çalıştık, hangi başarıyı elde ettik… Çıktı odaklı bir yaklaşımda sürecin değeri, yalnızca ortaya konan sonucun büyüklüğüyle ölçülür. Bu bakış açısı kısa vadede motive edici olabilir fakat uzun vadede bizi dar bir başarı tanımına hapseder. Çünkü hayatın her anı ölçülebilir bir çıktı sunmaz; bazen yalnızca denemek, keşfetmek veya öğrenmek de başlı başına bir başarıdır. Adanmışlık ise kazanımlara odaklanır. Buradaki “kazanım”, sadece ortaya çıkan somut ürün değil, sürecin bize kattığı deneyim, öğrenme ve içsel dönüşümdür. Böyle baktığımızda başarı, sadece elde ettiğimiz şeylerle değil, aynı zamanda olduğumuz kişiyle de ölçülür. Böylece her deneyim, sonuçtan bağımsız olarak bizi dönüştüren bir kazanıma dönüşür.
Tüketen → Besleyen
Sürekli “daha fazlasını yapma” baskısı, katı disiplinin yan etkilerinden biridir. Bizi hem zihinsel hem de bedensel olarak yıpratır. Disiplinin bu yıpratıcı tarafı, kısa vadede üretken görünmemizi sağlasa da uzun vadede motivasyonumuzu, yaratıcılığımızı ve yaşam enerjimizi olumsuz etkileyebilir. Kendimizi sürekli eksik hissettiğimiz, yaptıklarımızı yeterli görmediğimiz bir döngünün içinde bulabiliriz. Katı disiplinin aksine adanmışlık, bizi besleyen bir bakış açısıdır. Kendimizi değerlerimize adadığımızda yaptığımız şey yalnızca “tamamlanması gereken bir görev” olmaz; aynı zamanda bizi zenginleştiren, anlam katan ve içsel kaynaklarımızı güçlendiren bir deneyime dönüşür. Örneğin işimize sadece “sorumluluk” gözüyle değil de “katkı sağlama” fırsatıyla baktığımızda, süreç bizi tüketmek yerine besler. Bu yönüyle adanmışlık bizi besler, yaptığımız eylemlerden enerji almamıza, yaşamımızı daha dengeli bir şekilde sürdürmemize yardımcı olur.
Öte yandan disiplini bütünüyle olumsuz görmek doğru değil; aksine, belli bir düzeyde disiplin düzen ve istikrar sağlar. Ancak disiplin katı kurallara ve bitmek bilmeyen bir zorunluluk anlayışına dönüştüğünde, bizi hayatın akışından ve içsel değerlerimizden uzaklaştırabilir. En sağlıklı yaklaşım, disiplini ve adanmışlığı birbirini besleyen iki unsur olarak ele almaktır. Disiplin, düzenli bir yol açarken; adanmışlık, o yolun anlamlı ve sürdürülebilir olmasını sağlar. Böylece hem istikrarı hem de içsel tatmini koruyarak, dengeli bir ilerleyiş mümkün hale gelir.
