Bazılarımız sanırız ki sadece dışarıda, tanımadığımız insanlara karşı dikkatli olmalıyız. Sanki sadece onlar bizi incitebilir, zarar verebilir diye düşünürüz. Oysa ki sevdiğimiz ve güvendiğimiz insanlardan da hiç beklemediğimiz kadar zarar görebiliriz. Burnumuzun dibinde, bize zarar verebileceğini hiç düşünmediğimiz biri bile bizi manipüle ediyor ve biz bunu hiç fark edemiyor olabiliriz. Gaslighting nedir sorusunun cevabını ararken bu durumun ne olduğunu, nasıl tespit edilebileceğini ve kendimizi en yakınlarımızdan korumanın yollarını daha iyi göreceğiz. Bu yazının amacı, yakınımızdaki herkesten şüphe duymamız ya da dünyanın güvenilmez bir yer olduğunu düşünmemiz değil. Ama ne yazık ki bu manipülasyon türüne maruz kalan kişiler, eğer “gaslighting” diye bir kavramdan haberdar değillerse, içinde bulundukları durumu anlamlandırma da çok zorlanabilirler. Bu sebeple, aşağıya yakın ilişikilerinizde gaslighting yaşayıp yaşamadığınızı anlayabileceğiniz birkaç soru cümlesi bırakıyorum. Bir kişiyle olan ilişkinizin özelinde, aşağıdaki cümlelerden bir ya da birkaçını istikrarlı olarak yaşıyorsanız, bir gaslighting mağduru olabilirsiniz.
Gaslighting nedir?
Gaslighting, kişinin duygularını, düşüncelerini ve akıl sağlığını sorgulamasına neden olan duygusal bir manipülasyon tekniğidir. Gaslighting yapan kişi, başkaları üzerinde güç kullanmak, ilişkilerini kendi kontrolü altına almak için duygusal manipülasyonu, gaslighting’i kullanabilir. Gaslighting’in asıl amacı, psikolojik baskı altına alınan ve uygulayan kişinin adeta kontrolüne giren kişiyi kendi düşüncelerine, içgüdülerine güvenemeyeceği konusunda ikna etmek ve kendisinden şüphe etmesini sağlamaktır. Gasligting genellikle romantik ilişkilerde ortaya çıksa da arkadaşlıklarda veya aile üyeleri arasında da meydana gelebilir. Zamanla kişi gaslighting yapan kişinin etkisi altına girerek, kendine olan inancını, özgüvenini, öz saygısını kaybeder ve tam da gaslighting’in amacı doğrultusunda diğer kişiye bağımlı hale gelebilir.
Gaslighting mağduru olabilir misiniz?
- Onunla ilişkinizde, haklı olduğunuza emin olduğunuz durumlarda bile, onun konuşma ya da davranışlarından sonra, içinizde bir yerlerde haksız olabileceğinizi düşündüğünüz anlar oluyor mu?
- Birinin yaralayıcı söz ya da davranışlara maruz kalıp ona tepki verdiğinizde, o kişinin sizi fazla alıngan ve hassas olmakla suçladığı oluyor mu?
- Söylemediğinize emin olduğunuz sözleri karşı tarafın söylemişsiniz gibi ısrar etmesi üzerine kendi kendinizden şüpheye düştüğünüz oluyor mu?
- Şu veya bu sebeple, kendinizi sürekli onun karşısında özür dilerken buluyor musunuz?
- Onunla ilişkiniz ilerledikçe, kendi kararlarınızı vermekte zorlandığınızı, özgüven ya da özsaygınızın azaldığını düşünüyor musunuz?
- Onun kendi kurduğu cümleleri ona geri söyleyip yüzleşmesini sağladığınızda, bunları söylememiş olduğuna veya sizin belirttiğiniz şekilde söylememiş olduğu konusunda ısrarcı oluyor mu?
- Bazen anı kurtarabilmek, gerginlik çıkmasının önüne geçebilmek için yalan söylemek zorunda kalıyor musunuz?
- Ne yaparsanız yapın hiçbir zaman yeterli olmadığınızı ve bunun değişmeyeceğini düşündüğünüz oluyor mu?
- Karşınızdaki kişi sevdiğiniz, güvendiğiniz diğer insanlarla ilgili olumsuz yorumlar yapıp onları sorgulamanıza, onlardan şüpheye düşmenize sebep oluyor mu?
Yukarıdaki soru cümlelerini okuyup çoğunlukla “evet” diye cevap verirken, içinizden suçluluk hissedebilirsiniz. Çünkü aklınızdaki bu kişiler zaman zaman size çok iyi davranıp, sizi övebilirler. Ama bu övgüler, onun size psikolojik şiddet uyguladığı gerçeğini değiştirmez.
Gaslighting’e maruz kaldığınızı anlamanın bir diğer yolu da onun “söyledikleri” ile “yaptıklarının” uyumuna bakmaktır. Çünkü burada bir çelişki olduğunu göreceksiniz. Örneğin; tartışma sırasında “Bu hayatta kimse sana benim kadar değer vermiyor!” diyebilir ama günlük hayatta size kendinizi en çok değersiz hissettiren kişi yine kendisidir.
Gaslighting’in amacı nedir?
Gaslighting uygulayan kişinin temel amacı karşısındakinin özgüvenini düşürüp, onu kendisine bağımlı hale getirmektir. Bunu bazen bilinçli, bazen ise bilinçsizce yapar. Fark edileceği üzere bu manipülasyon tekniğini uygulayan kişiler, dışarıdan çok güçlü görünseler de, temelde kendilerini çok güçsüz ve değersiz hissederler. Bu nedenle, karşılarındaki kişileri de güçsüzleştirip, değersizleştirmek isterler.
Gaslighting ile nasıl baş edilir?
Eğer yaşadığınız ilişkide benzer durumlara maruz kalıyorsanız, yapmanız gereken ilk adım bu durumun gaslighting olduğunu farketmek ve bu gerçekle yüzleşmektir. O ilişkide kaldığınız sürece, kendinizi, dağılan gerçeklik algınızı, özgüveninizi toplamanız pek mümkün değildir. Bu nedenle sizi manipüle eden bu kişiden uzak durmak oldukça iyi bir fikirdir. İlişkiniz sonrasında alacağınız profesyonel destekle kendinizi çok daha iyi hissedebilirsiniz.
