FOTOĞRAF: ATMOS
Facebook’un yaratıcısı Mark Zuckerberg’e göre herkesin optimal sağlığa sahip olduğu bir dünya yapay zeka ile mümkün olabilir. Şu günlerde dünyanın en büyük, tamamen bağış üzerinden fonlanan bilgisayar sistemini kurmak için çalışan Zuckerberg ve partneri Dr. Priscilla Chan, bilim insanlarına hem hastalıkların tespit edilmesi hem de önlenmesinde kullanmaları için yüksek teknoloji bir araç sunmayı ve önemli tıbbi keşiflere ön ayak olmayı amaçlıyor. Dünyaca ünlü nörobilim insanı Andrew Huberman‘ın Huberman Lab podcast’ine konuk olan Meta’nın CEO’su Mark Zuckerberg ve partneri olan CZI’nın eş-CEO’su Dr. Priscilla Chan tıbbın geleceği ne olacak sorusunu yürüttükleri bilim kurgu filmine benzer projeler ile cevaplıyor.
Mark Zuckerberg ve Dr. Priscilla Chan kimdir?
Eskiden Facebook olarak tanıdığımız, bugünlerde ise Meta olarak anılan şirketin kurucusu ve CEO’su olan Mark Zuckerberg, Harvard mezunu Çocuk Hastalıkları Uzmanı eşi Dr. Priscilla Chan ile 2015 yılında Chan Zuckerberg Initiative‘i yani CZI’yı kurdu. Çıkış amacı zorlu ve kompleks toplumsal krizlere sürdürülebilir çözümler sunmak olan bu organizasyonları ile herkesi kapsayan, eşit ve sağlıklı bir geleceğin inşasına katkıda bulunmak istiyorlar. Facebook üzerinden hayat boyu edindikleri gelirin yüzde 99’unu bağışlayarak kurdukları CZI, bu nedenle tarihin “en iyi finanse edilen hayırseverliklerinden birisi” olarak anılıyor. Zuckerberg ve Chan’in bu organizasyonu kurmalarındaki temel amacı hastalıkların olmadığı bir gelecek hayali ateşliyor. İkili, ileri teknolojiyi kullanarak tüm hastalıkları dünya üzerinden silmeyi ve kapsayıcı, eşitlikçi ve ileri teknoloji bir sağlık hizmeti kurmayı istiyor.
Tıbbın geleceği hücrelerimizde mi yatıyor?
Ana misyonu bu yüzyıl bitmeden tüm hastalıkların tedavi edilmesine destek olmak olan CZI amacına ulaşmak için biyolojiden, mühendislikten ve yapay zekadan faydalanıyor, ileri teknoloji araçlar üretiyor ve önemli bilimsel araştırmalar yürütüyor.
Farklı alanlarda uzmanlaşmış bilim insanlarının ve doktorların çalışmalarını fonlayan veya yapay zeka desteği sunan CZI odağına özellikle sinir sistemi ve hücre sağlığını koyuyor. İkiliye göre hücrelerimiz insan vücudunun en zeki birimini oluşturuyor. Vücudumuzda ortalama 37 trilyon farklı hücre bulunuyor. Hücrelerin sağlıklıyken nasıl, hastalandıklarında nasıl hareket ettiklerini bilmek hastalıkların tedavisinin keşfedilmesinde kilit rol oynuyor.
Yapay zeka (AI) hastalıkların tedavisi ve önlenmesinde nasıl bir rol oynayabilir?
Bu durum özellikle genetik mutasyonlar sonucu ortaya çıkan ve günümüzde neden yaşandıkları bilinmeyen hastalıkların anlamlandırılmasında büyük önem taşıyor. CZI hücrelerin neden mutasyon geçirdiklerini anlamak için araştırmalar yürütüyor. Single-Cell yani tek hücre adını verdikleri araştırma aracılığıyla yapay zekayı kullanarak insanlar ve başka hayvanların hücre haritalarını çıkarmayı hedefliyorlar. Bu sayede henüz bilinmeyen hücre türlerini ve hastalık gelişiminde rol oynayan hücre dizilimlerini tespit etme şansımız doğuyor. Aynı zamanda farklı doku ve organlarda bulunan hücrelerin başka hücre grupları ile nasıl iletişim kurdukları da araştırılabiliyor.
Tek hücre hipotezinin çalıştırıldığı CELLxGENE aracını bilim insanlarına ve üniversitelere açan CZI Vakfı bu sayede bilimsel araştırmaların hızlanmasını ve bilginin çoğalmasını da sağlıyor. Örneğin New York Biohub‘da bu araçlar kullanılarak bedene yerleştirilecek yapay hücreler üretilmeye çalışılıyor. Bu yapay hücrelerin amacı bedende yaşanan değişimleri takip etmek ve haber vermek oluyor. Bu sayede de hastalıkların tanısı ve ilk müdahalesi hücresel seviyeden başlayabiliyor.
Zuckerberg’e göre yürütülen araştırmalar her ne kadar bilim kurgu filmine benzese de yeterli fon ve güçlü bir ekip ile her biri 10-15 sene içerisinde pratiğe dökülebilecek potansiyele sahip.
Mark Zuckerberg’e göre tıbbın geleceği nasıl görünüyor?
Zuckerberg’e göre yüksek hızda ilerleyen teknoloji bize negatif değil, pozitif bir gelecek getirecek. Geleceğe iyimser şekilde yaklaşan Zuckerberg günümüzde yürütülen bilimsel araştırmaların bile inanılmaz büyük ölçüde, kapsamlı olduğunu, bu sayede ileride de yüksek etkili olacağını düşünüyor.
Önümüzdeki 5-10 sene içerisinde yapay zekanın yaşam kalitelerimizi önemli ölçüde arttırdığını göreceğiz.
Mark ZUCKERBERG
Dr. Priscilla Chan’a göre tıbbın geleceği nasıl görünüyor?
Geleceğe hem bir doktorun perspektifinden hem de yaşanan sayısız insanlık krizlerinden bakarak yaklaşan Dr. Priscilla Chan ise insan sağlığını kişisel düzeyde değerlendirmemiz gerektiğini söylüyor. Ancak organize ve detaylı bir çalışma ile her kişinin sağlığını ve yaşam kalitesini yükselterek daha iyi bir gelecek inşa edebileceğimizi savunuyor. Bu yaklaşımını özellikle küresel bir insanlık krizi haline dönüşen göçmenler üzerinden örneklendiriyor.
Bizlerin yani şimdiki neslin dünyayı gelecek nesiller için daha iyi bir yer haline getirmek konusunda ahlaki bir sorumluluğumuz bulunuyor.
Dr. Priscilla CHAN
