Amerikan Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Ayşe Seyhan’a HPV aşısı hakkında bilmeniz gerekenleri sorduk.
HPV nedir, hangi hastalıklara yol açar?
Human Papilloma Virus (“HPV”) sadece insanları etkileyen ve 200’den fazla tipi bulunan bir çeşit virüstür. Cildi veya mukozayı enfekte ederek, hem kadınları hem de erkekleri etkileyen hastalıklara, ciltte ve genital bölgede siğillere ve bazı kanserlere yol açar. Anal kanser, ağız, dil ve gırtlak kanserleri, rahim ağzı, vulva ve vajina kanserine neden olabilir.
HPV virüsünü taşıdığımızı veya HPV virüsü kaynaklı bir hastalığımız olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Aktif cinsel yaşamı bulunan kişilerin yaklaşık yüzde 80’inde, hayatlarının bir döneminde HPV virüsüne maruz kaldığı tahmin edilmektedir. HPV’ye bağlı enfeksiyonların çoğu geçicidir. Birçok insan HPV ile enfekte olduğunu anlamaz ve enfeksiyona bağlı herhangi bir şikayeti veya sağlık problemi olmaz. Bazı kişiler HPV ile enfekte olduğunu genital siğiller geliştiğinde veya anormal Pap-smear testi yani rahim ağzı kanseri tarama testi sonucuyla karşılaştıklarında öğrenirler.
Serviks, rahim ağzı kanseri taramasında HPV testleri kullanılmaktadır fakat bu testin yapılması sadece 30 yaş ve üzeri kadınlar için önerilmektedir. HPV testlerinin erkeklerde, adölesanlarda ve 30 yaş altı kadınlarda yapılması önerilmemektedir.
HPV’ye yönelik tedavi yöntemleri nelerdir?
HPV virüsüne direkt etkili bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. HPV’nin sebep olduğu sağlık sorunlarına karşı tedaviler mevcuttur. Örneğin genital siğiller, serviksteki henüz kanser olmayan fakat kansere dönüşme ihtimali yüksek olan lezyonlar, HPV’ye bağlı kanserler tedavi edilmektedir.
HPV aşısı tedavi niteliği taşır mı?
Genital siğil, serviks HPV testi pozitifliği veya anormal Pap-smear testi öyküsü HPV ile enfekte olunduğunu gösterir. HPV aşısı tedavi niteliği taşımasa da bu kişilere halen önerilmektedir. Çünkü daha önce bir çeşit HPV ile enfekte olan kişiler, aşı ile daha önce maruz kalmadıkları HPV tiplerine karşı koruyuculuk kazanırlar.
HPV aşısı nasıl koruma sağlar?
Günümüzde çeşitli HPV aşıları olmasına rağmen tümünün ortak noktası, HPV 16 ve HPV 18’i içerecek şekilde geliştirilmiş olmasıdır. Çünkü HPV 16 ve 18 rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık yüzde 70’inden sorumludur. HPV aşılarının tüm dozları tamamlandıktan sonra, aşılıların yüzde 98’inde antikor yanıtı yani bağışıklık geliştiği tespit edilmiştir. Cinsel ilişki başlamadan önce HPV aşı takviminin tamamlanması durumunda, rahim ağzı ve diğer HPV’ye bağlı kanserler ve öncü lezyonların oluşmasını yüzde 97 ile 100 oranında azaltmakta, bu etki daha önce HPV’ye maruz kalmış kişilerde de yüzde 44 ile 61 oranında olacak şekilde devam etmektedir. Bu bulgular HPV aşı programının erken yaşlarda tamamlanmasının önemini de ortaya koymaktadır.
HPV aşısı nasıl ve hangi aralıklarda uygulanır?
HPV aşı takvimi ve doz aralığı yaşa göre değişiklik göstermektedir. 9 yaşından itibaren kız ve erkeklere HPV aşısı yapılabilir. 9-14 yaş arası 2 doz HPV aşısı tavsiye edilirken, 15 yaş üzerine ise, 3 doz HPV aşısı önerilmektedir. 2 doz aşı uygulamasında, ikinci doz birinci aşı enjeksiyonundan 6 ay sonra yapılır. 3 doz aşı uygulamasındaysa, ikinci doz birinci enjeksiyondan 2 ay sonra, üçüncü doz ise birinci aşı enjeksiyonundan 6 ay sonra yapılır.
HPV aşısı 3. dozdan sonra ne kadar süre koruma sağlar? Bir süre sonra tekrar aşı olmak gerekir mi?
HPV aşısının ilk dozunu takiben 2 hafta içinde bağışıklık hücreleri göreve başlasalar da aşının son dozundan 1-2 hafta sonra yüksek düzeyde koruyuculuk sağlanır. HPV aşısı sonrası 10 yıl boyunca HPV için koruma devam etmektedir. Aşı 2006 yılından beri kullanılmaktadır ve 15 yıldır aşının koruyuculuğunun devam ettiği düşünülmektedir.
HPV aşısının sadece kadınlara yapılması gerektiğine dair bir algı var. Her iki cinsiyet de bu aşıyı olmalı mı?
Her ne kadar HPV rahim ağzı kanseri sebebi olarak bilinse de, virüs üreme sisteminin diğer kanserlerine; anal kanser, penis kanseri, genital siğil ve ağız, dil, gırtlak kanserlerine neden olabilir. Erkeklerin aşılanması bahsedilen durumlara karşı koruma sağlarken, bir taraftan da virüsün yayılmasını azaltarak hem kendilerinin hem de partnerlerinin korunmasını sağlar.
HPV aşısının rahim ağzı kanserini yüzde yüz önleyeceğini söylemek mümkün müdür?
HPV aşılarının içeriğindeki HPV tipleri, rahim ağzı kanserine en sık neden olan HPV tiplerini içermekle beraber, rahim ağzı kanserine neden olan tüm HPV tiplerini içermemektedir. Bu nedenle, HPV aşısı olunsa dahi, rahim ağzı kanseri aşı içeriğindeki HPV tipleri dışındakilerle olabileceğinden Pap-smear testini düzenli olarak yaptırmaya devam edilmelidir.
Cinsel birliktelik yaşamış olan kişiler de HPV aşısı yaptırabilir mi?
Cinsel birliktelik yaşamış kişiler de HPV aşısından fayda görürler. Cinsel birliktelik yaşamış kişiler HPV ile karşılaşmış olsalar dahi, aşının içeriğindeki tüm HPV tipleri ile karşılaşmamış olma olasılıkları yüksektir. Bu nedenle, karşılaşmadıkları HPV tiplerine karşı aşıyla koruyuculuk sağlanabilir.
HPV aşısı için bahsedilen ideal yaş nedir? Bu ideal yaşın üstündeki kişiler de aşı olabilir mi?
HPV aşısının 11-12 yaşlarında uygulanması en idealidir. Aşı 9-26 yaş aralığında yapılabilir. 27-45 yaş arasındaki kişilerdeyse, doktorla görüşerek ve gelecekte HPV ile karşılaşma riski değerlendirilerek HPV aşısı uygulanır.
HPV aşısı gebelere uygulanır mı?
HPV aşısının gebelikte kullanımıyla ilgili güvenirlilik bilgisi yetersiz olduğu için, gebelere uygulanmaz.
HPV taşıyıcısı olan kişilerin aşı olması virüsü bulaştırmalarını engeller mi?
Daha önce kişi HPV ile enfekte olduysa, HPV aşısı bireyin taşıdığı HPV’nin bulaşmasını engellemez. Unutulmaması gereken bir başka husus da HPV aşısının bel soğukluğu, gonore, klamidya, herpes gibi cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklar için koruyucu olmamasıdır.
HPV aşısının son dozunun uygulama tarihi kaçırılınca baştan mı başlamalı?
Hayır. 15 yaş üzerinde 3. doz, ilk dozdan 6 ile 12 ay içinde yapılabilir. Daha uzun süre geçmiş olsa bile, aşı takviminde başa dönülmez, kaldığı yerden devam edilebilir.
HPV aşısı sonrasında aşının etkinliğini değerlendirmek için test yapılmalı mı?
Hayır. Günümüzdeki kanıtlar ışığında, aşılanma sonrası bağışıklığın değerlendirilmesi için HPV’ye karşı oluşan antikor seviyesinin ölçülmesinin yararı yoktur.
