Covid enfeksiyonu geçiren kişilerin yüzde 10 ile 30’unda iyileşme süreci tamamlandıktan sonra Long-Covid geliştiği gözlemleniyor. Long-Covid veya Post-Covid durumu covid hastalığından ortalama 4 hafta sonra gelişiyor ve geniş bir yakınma yelpazesi sunan, gelişli gidişli sağlık sorunlarını içeriyor. Covid hastalığı sürecini semptomsuz atlatan kişilerin de Long-Covid yaşadığı da bulgular arasında yer alıyor.
Long-Covid nedir?
Long-Covid’i üç kategoride inceleyebiliriz. İlki, Covid-19’un doğrudan hücre hasarı oluşturup, ardından buna bağlı devam eden sorunlar üretmesidir. Bu gruptaki kişiler Covid enfeksiyonundan dolayı tam olarak iyileşemiyor ve virüsün oluşturduğu hücre hasarına bağlı yakınmaları devamlılık gösteriyor. İkincisi, Covid enfeksiyonu geçiren kişinin yakınmalarının uzun süreli hastane yatışı ile ilişkili olmasıdır. Tedavi sürecinde hastanede, yoğun bakım ünitesinde ve yatağa bağımlı şekilde, izolasyonda ve belirsizlik altında uzun süreçler geçirenleri kapsıyor. Üçüncüsü ise yakınmaların hastalık iyileştikten sonra ortaya çıktığı kişileri içeriyor. Bu farklı seyirler hastalanan kişinin bağışıklık sistemi ve hastalığın oluşturduğu inflamatuvar süreç arasındaki ilişkinin sonuçlarına bağlı gelişiyor.
Long- Covid’e bağlı şikayetler de aynı Covid enfeksiyonunun kendisi gibi tüm organ sistemlerini etkiler. Bu şikayetler arasında; endişe, depresyon, uyku düzensizliği, baş ağrısı, bilişsel bozukluklar beyin sisi, tat ve duyu kaybı, yorgunluk belirtileri bulunuyor. Bunlara ek olarak solunum sistemi açısından akciğerlerde oluşan hasara veya pıhtılaşmaya bağlı nefes darlığı, kalp açısından kalp ritminde hızlanma veya yavaşlama, ayrıca bağırsak sistemindeki etkileri sonucu ishal veya iştahsızlık ve son olarak deri bulgularından saç dökülmesi ve kızarıklıklar da sıklıkla gözleniyor.
Güncel çalışma verileri Long-Covid sendromunun özellikle orta yaştaki kadınlarda erkeklere kıyasla daha sık gözlendiğini bildiriyor. Bu da nedenleri açısından araştırılmaya devam edilmesi gereken diğer bir bulgu.
Long-Covid ile nasıl başa çıkabiliriz?
Eğer Long-Covid yakınmalarınız varsa, ilk olarak sağlık kurumuna danışmak önemli, çünkü bu durum tek bir şikayetten daha fazlasını içeriyor olabilir. Diğer bir önemli konu da bu şikayetlerin Long-Covid olarak etiketlenmeden önce, olası yeni başlayan başka bir sağlık sorununu işaret edip etmediğinin değerlendirilmesidir.
Pek çok sağlık kurumu Post-Covid sendromu için multidisipliner klinikler oluşturdu. Bu duruma bütüncül bir tıp anlayışı ile bakmakta fayda var, çünkü yakınmalar zihinsel ve bedensel açıdan çok katmanlı ve çok sayıda organ sistemini ilgilendiriyor. Laboratuvar incelemeleri, görüntüleme, fiziki muayene bulgularıyla birlikte kişinin duygu durumu ve bilişsel bakışı da göz önünde bulundurularak bir çözüme ulaşılması daha kalıcı etkilere olanak sağlayacaktır.
Peki, Long-Covid’den korunmak mümkün mü? Elimizdeki bilgiler aşılanan kişilerin yüzde 50 daha az Long-Covid süreci yaşadıklarını gösteriyor. Aşılar etkilidir ve aşılanmış olmaya rağmen Covid enfeksiyonu yaşandığında da Post-Covid sendromundan korunma sağlarlar.
