FOTOĞRAF: TINA SOSNA
Her ebeveynin geçmiş deneyimleri, karakteri ve çocuk yetiştirme yolculuğu kendine özgüdür. Bu yolculukta tek bir doğru yöntemden bahsetmek mümkün değildir. Çocuğunuzu yetiştirmek, ona sevgi dolu bir rehber olmak için hangi yöntemi benimserseniz benimseyin “Onu doğru bir şekilde mi yetiştiriyorum?” sorusu zihninizde yer bulabilir. Hiç kimse her şeyi tam olarak çözmüş değil, bir aile için işe yarayan ebeveynlik stili başka bir aile için işe yaramayabilir. Bu noktada öncelikleriniz ve çocuğunuzun karakterini göz önünde bulundurarak birazcık da içgüdüsel ilerlemek faydalı olabilir. Çocuğunuzla pozitif bir ilişki kurmanıza ve aranızdaki bağdan beslenerek gelişimsel yolculuğunu desteklemenize yardımcı olacak nazik ebeveynlik nedir, faydaları nelerdir ve nasıl uygulanır sorularını sizin için araştırdık!
Nazik ebeveynlik (gentle parenting) nedir?
Geleneksel ebeveynlik yaklaşımlarında, genellikle çocukların davranışlarının toplumun kabul ettiği normlara uyacak şekilde şekillendirilmesi beklenir. Örneğin, istenmeyen davranışlar sergilendiğinde, çocuklar bu davranışları için cezalandırılır ya da toplum normlarına uygun bir davranış sergilediklerinde ödüllendirilirler. Bu tutum, çocukların eylemlerinin ardındaki motivasyonu anlamadan, yalnızca sonuç odaklı hareket etmesine sebep olur. Dolayısıyla sağlam bir neden-sonuç ilişkisi kuramaz ve davranışlarının kalıcılığını sağlayamazlar.
Öte yandan nazik ebeveynlik, çocukların sadece davranışlarını değil, bu davranışlarının ardındaki duygusal ihtiyaçlarını ve motivasyonlarını anlamaya yönelik bir bakış açısını benimser. Bu sayede, ebeveynler çocuklarının ihtiyaç duyduğu rehberliği sağlarken onları bireysel olarak anlamaya da odaklanır. Çocuklarını anlayan ebeveynler, onların kendilerini anlaması için de rehberlik edebilir. Örneğin, çocuğunuzun sabahları okula gitmek istemediğini varsayalım, geleneksel ebeveynlik tutumlarında “Gitmezsen öğretmenin çok kızar!”, “Okula gitmek zorundasın, her çocuk okula gidiyor!” ya da “Okula gitmezsen sana oyuncak yok!” gibi söylemlerle çocuklar ikna edilmeye çalışılır. Aynı durum nazik ebeveynlik tutumu ile ele alındığında, ebeveynin odaklandığı nokta çocuğunun okula gitmek istememe sebebini anlamaya çalışmak ve içinde bulunduğu duygusal durumu dinleyerek çözüm odaklı bir yaklaşım sergilemek olacaktır. Bu tutumda ebeveynin yaklaşımı, “Okula gitmek istemediğini anlıyorum, arkadaşlarınla ya da öğretmeninle ilgili bana anlatmak istediğin bir şey var mı?” gibi destekleyici ve anlama odaklı olabilir.
Pozitif ya da saygılı ebeveynlik olarak da bilinen nazik ebeveynlik, çocukların uslu ya da yaramaz gibi sıfatlarla sınıflandırılması yerine, her birinin bağ kurmak ve yaşamı anlamak isteyen ancak bunu yapmak için desteğe ihtiyacı olan bireyler olduğu gerçeğini kabul eder. Çocuklar bilişsel ve duygusal kapasiteleri henüz bir yetişkin kadar gelişmemiş olduğundan öz davranışlarını anlamakta zorlanırlar. Hatta birçok davranışları asıl amacından uzak, yalnızca dikkat çekmek, ilgi ya da sevgi görmek arzusu taşır. Nazik ebeveynlik tutumu, ebeveynlerin bu davranışların altında yatan ihtiyaçları keşfetmeleri ve bunu çocuklarına yansıtmaları gerektiğini savunur. Böylelikle, çocuklar ebeveynlerinin rehberliği eşliğinde kendi duygusal ve sosyal becerilerini geliştirerek olumlu seçimler yapmayı öğrenebilirler. Örneğin, çocukların zaman zaman yaşayabileceği ani öfke krizlerinde, nazik ebeveynlik çocuğun seviyesine inip, belki dizlerin üzerinde durup, göz teması kurarak sakince “Bu şekilde davrandığında ben böyle hissediyorum ancak seni de anlıyorum. Hislerinin kaynağını birlikte anlayabilir ve bir çözüm bulabiliriz” gibi daha ılımlı bir tepki vermeyi önerir. Böylece çocuklara hem empati kurmayı hem de sorumluluk bilincini aşılamayı hedefler. Bu sayede çocuk, kendi davranışını anlamlandırarak duygularını yönetmeyi ve kendi davranışlarının sorumluluğunu almayı öğrenebilir.
Nazik ebeveynlik tutumunun faydaları nelerdir?
Nazik ebeveynlik, en geniş kapsamda çocukların kendilerini tanımasına, empati geliştirmesine ve sağlıklı sınırlar içinde davranışlarını düzenlemesine yardımcı olmayı amaçlar. İşte nazik ebeveynlik tutumunun çocuk gelişimine sağladığı bazı faydalar!
Güçlü beyin bağlantıları oluşturur.
Nazik ebeveynlik tutumu ile ebeveyn çocuk arasında kurulan pozitif etkileşimler, çocukların beyninde milyonlarca yeni sinirsel bağlantının oluşumunu destekler. Bu bağlantılar, çocukların gelecekteki sosyal ilişkileri, problem çözme becerileri ve öğrenme kapasiteleri için sağlam bir temel oluşturur. Tekrarlı pozitif etkileşimler sayesinde, çocukların ilişkilerde duygusal bağ kurma becerisi ve ilişkili nöral yolların oluşumu desteklenir. Bu sayede çocuklar, içinde bulundukları durumun duygusal etkilerini daha iyi kavrayabilir, davranışlarını bu doğrultuda şekillendirebilir ve stresli ya da zorlayıcı durumlar karşısında daha dayanıklı bir tutum sergileyebilirler.
Sosyal becerileri geliştirir.
Çocuklar, empati, saygı ve anlayış gibi sosyal kavramları çevrelerindeki bireyleri, çoğu zaman ebeveynlerini, modelleyerek öğrenirler. Nazik ebeveynlik yaklaşımı, ebeveynlerin de empati ve anlayış ile çocuklarına yaklaşmalarını teşvik ettiğinden, çocuklar bu davranışları kopyalayarak kendi sosyal becerilerini de bu kavramlar temelinde oluştururlar. Ebeveynlerinden öğrendikleri davranış modelini önce kendileri ile olan ilişkilerine, sonra da sosyal ilişkilerine yansıtır ve pozitif sosyal beceriler geliştirirler.
Duygu düzenleme ve öz farkındalık gelişimini destekler.
Nazik ebeveynlik, çocukların kendi davranışlarının duygusal sonuçlarını anlamasına yardımcı olur. Geleneksel ebeveynlik tarzlarının aksine, bu yaklaşım, çocukları yaptıkları hatalardan dolayı cezalandırılmak yerine, bu hataların altında yatan nedenleri açıklar ve onlara kendi duygularını anlaması için rehberlik eder. Bu sayede çocuklar, kendi duygularını tanıma, ifade etme ve düzenleme becerilerini geliştirir. Bu duygu farkındalığı ise, ilerleyen yaşlarda çocukların sağlıklı kararlar almasını ve içsel huzurlarını korumasını sağlar.
Ebeveyn ve çocuk arasında güvenli bağlanma sağlar.
Nazik ebeveynlik, temelinde ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişim ve anlayışı desteklediğinden, güvenli bir bağ oluşumuna da katkıda bulunur. Ebeveynleri ile güvenli bağa sahip çocukların, kendilerine güven, bağımsızlık ve keşfetme arzusu gibi pozitif becerileri de gelişir. Araştırmalar, ebeveynleri ile güvenli bağlanma modeline sahip çocukların sosyal hayatta daha başarılı olduklarını, kendilerini daha iyi ifade edebildiklerini ve karşılarına çıkan yeni durumlarla başa çıkmada daha esnek olduklarını göstermektedir.
Depresyon riskini azaltır.
Çalışmalar, nazik ebeveynlik yaklaşımı ile büyüyen çocukların, otoriter bir yaklaşımla yetiştirilen çocuklara kıyasla daha düşük depresyon riskine sahip olduğunu göstermektedir. Bu farkın temel sebeplerinden bir tanesi, nazik ebeveynlik tutumunda çocukların duygusal ihtiyaçlarının anlaşılması ve karşılanmasıdır. Bu sayede çocuk, anlaşıldığını, kabul edildiğini ve sevildiğini hisseder. Bu hisler, çocukların kendileri ile kurdukları ilişkinin de temelini oluşturur. Duygularını anlayabilen, kendisini kabul eden ve sağlıklı bir iletişim kurabilen çocuklar, ilerleyen yaşlarda kendileri için güvenli ortam oluşturabilir ve bu da depresyon risklerini azaltır.
Öz güveni ve bağımsızlık duygusunu destekler.
Nazik ebeveynlik, çocuklara sağlıklı sınırlar koyarken aynı zamanda bağımsız bireyler olarak kendilerini ifade edebilecekleri alanlar tanır. Bu yaklaşım, çocukların davranışlarını, bu davranışların ardında yatan motivasyonu ve davranışlarının sonuçlarını kavramasına yardımcı olur. Bu sayede çocuklar davranışlarını ve düşüncelerini sorgulamayı, kendilerini ifade etmeyi ve sorumluluk almayı öğrenirler. Ebeveynlerinin desteği ile gelişen bu beceriler, ilerleyen yaşlarında öz güvenli bireyler olarak kendilerini ortaya koymalarını sağlar.
Nazik ebeveynlik (gentle parenting) nasıl sağlanır?
Nazik ebeveynlik tutumu kulağa oldukça güzel geliyor olabilir. Birçok faydası bulunan bu ebeveynlik anlayışı, bir sürece yayılan ve zamanla içselleştirilen bir yaklaşımdır. Her ebeveynin geçmiş deneyimleri, çocuklarının ve kendisinin karakteri farklıdır. Dolayısıyla, bu yaklaşımı benimserken takip edilecek tek bir yol haritası da yoktur. Ancak nazik ebeveynlik tutumunun temellerini göz önünde bulundurmak ve çocuklarınızla ilişkinizi yeniden yapılandırmak faydalı olabilir.
Zorlayıcı davranışlar için ön hazırlık yapın.
Çocuğunuzun karakterini ve isteklerini göz önünde bulundurarak karşılaşabileceğiniz zorlayıcı davranışları önceden tahmin edebilir, nazik ebeveynlik çerçevesinde nasıl yanıtlar verebileceğinizi düşünebilirsiniz. Bu sayede, zorlayıcı bir durumla karşılaştığınızda, hemen tepki vermek yerine derin bir nefes alarak sakinleşebilir ve önceden hazırlığını yaptığınız yöntemle yanıt verebilirsiniz.
Sınırlar konusunda net ve tutarlı olun.
Nazik ebeveynlikte tutarlılık, çocukların sınırları ve beklentileri anlamasında önemli bir rol oynar. Belirlediğiniz bir kuralı, örneğin yatma saatini, mümkün olduğunca aynı saatte tutmak, çocuğunuzun bu rutine alışmasına ve kurallara saygı duymasına yardımcı olur. Öte yandan, çocuğunuza kuralların neden önemli olduğunu açıklamak da büyük bir fark yaratabilir. Örneğin, “Yatma saatin her gün aynı olduğunda ve rutinini koruduğunda sabahları kendini daha enerjik hissedebilirsin” gibi açıklamalar, çocuğunuzun kurallara uymayı sadece bir zorunluluk olarak değil, kendileri için faydalı bir rutin olarak görmeye başlamasına katkı sağlar.
Bir ekip olarak birlikte çalışın.
Nazik ebeveynlik tutumunu benimserken, çocuğunuzla bir takım olduğunuzu hatırlamak ve iletişimi ön planda tutmak faydalı olabilir. Olumsuz bir davranışla karşılaştığınızda, çocuğunuzla birlikte çözüm aramak, onu da kendi davranışlarının sorumluluğunu almaya teşvik eder. Örneğin, çocuğunuza “Bu davranışının kendini ve etrafındakileri nasıl etkilediğini fark ediyor musun?” gibi sorular sormak ve birlikte yanıt aramak, kendi duygularını anlamasına ve empati geliştirmesine yardımcı olur.
Kendinize karşı da nazik bir tutum sergileyin.
Nazik ebeveynlik, yalnızca çocuğunuza karşı değil, aynı zamanda kendinize karşı da sergileyebileceğiniz bir tutumdur. Ebeveyn olarak sizin de zaman zaman yorulacağınızı, sabrınızın tükeneceğini ve hatta hata yapabileceğinizi kabul etmeniz önemlidir. Nazik ebeveynlik yaklaşımını uygularken, kendinizi eleştirmek yerine, süreci öğrenme ve gelişim fırsatı olarak görmek içinizi rahatlatabilir. Unutmayın, nazik ebeveynlik yolunda her adım, çocuğunuzla daha sağlıklı ve güçlü bir bağ kurmanız için bir fırsattır. Kendinize karşı da aynı nazik ve şefkatli yaklaşımı sergilediğinizde, bu yolculuğu hem kendiniz hem de çocuğunuz için daha olumlu ve huzurlu bir hale getirebilirsiniz.
