Hindistan’da herhangi bir aşrama gidenler bilir, kısa bir süre sonra bu terimlere aşina oluyorsunuz. İlk başta karmaşık gibi görünse de, bu ilim yaşamınıza sızmaya başladıkça dilinize dolanması kaçınılmaz olan, Yoga ve Ayurveda aleminin olmazsa olmaz kelimelerini sizin için toparladım.
A
Abhyanga: Ilık yağlarla yapılan Ayurvedik vücut masajı
Agni: Ateş
Ahimsa: Şiddetsizlik prensibi
Ananda: Huşu
Anna: Yemek
Annapurna: Besin sağlayan, ekin tanrıçası
Ama: Vücutta biriken yiyeceklerin veya duygu ve deneyimlerin oluşturduğu hazmedilemeyen toksinler
Asana: Yoga duruşları (Rahat ve sabit duruş anlamına gelir)
Ashtanga Yoga: Patanjali’nin “Ashtanga Yoga”sı, üstadın Yoga haline ulaşmak için gösterdiği yol. Ashtanga tam olarak ‘sekiz uzuv’ anlamına geliyor. Bu sekiz uzvun ilk ikisi ‘Yamalar’ (bireyin sosyal sorumlulukları) ve ‘Nyamalar’ (bireyin kişisel sorumlulukları). Yama ve nyamalardan her biri kendi aralarında beş kategoriye ayrılıyor. Sonra Asana (yoga duruşları), Pranayama (nefes egzersizleri), Prathyahara (iç gözlem, içe dönme, inziva), Dharana (çaba göstermeden konsantre olma), Dyana (meditasyon) ve “Samadhi” (varoluşla birleşme, birlik, bütünlük, yoga hali) geliyor.
Aşram: Ruhani inziva ve/veya eğitim yeri
Avidya: Vidya ‘bilgi’ demek. Avidya, insanın kendi öz varlığı hakkındaki bilgisizliği anlamına geliyor. Avidya, insanın ıstırabının kaynağı olarak görülüyor.
Ayurveda: Sankritçede “ayu” hayat, “veda” ise bilgi/bilim demek. Yani ayurveda, ‘sağlıklı bir hayatı nasıl yaşayacağımızın bilgisi’ anlamına geliyor. 3000 yıl önce Hindistan’da doğan kadim sağlık bilimi.
B
Bhakti: Sevgi
Brahman: Yaratan
Brahmacharya: Yamaların dördüncüsü, aşırılıktan uzak olma prensibi
Buddhi: Zeka
C
Chakra: Vücuttaki enerji merkezleri
Chitta: Bilinç
D
Dhatu: Vücuttaki dokular
Dinacharya: Günlük rutin. Ayurveda’ya göre doğayla uyum içine girmek için günlük rutin çok önemlidir. Geleneksel dinacharya zengin kişisel hijyen rutini, egzersiz, manevi pratikler, yemek ve uyku dahil olmak üzere çeşitli günlük kişisel bakım uygulamaları içerir.
Dosha: Doğuştan sahip olunan mizaç. Ayurveda 5 element prensibine dayanıyor: Hava, su, ateş, toprak, boşluk. Bu beş element doğada olduğu gibi insan bedeninde de mevcut. Kişinin yaratılışı, doğası anlamına gelen “Prakruti”, bu 5 elementten oluşuyor ve 3 Dosha’ya karşılık geliyor: Vata (hava ve boşluk), Pitta (ateş ve su) ve Kapha (toprak ve su).
Dyana: Meditasyon (Ashtanga Yoga’nın yedinci uzvu)
Dharana: Konsantrasyon (Ashtanga Yoga’nın altıncı uzvu)
G
Ghee: Tereyağından elde edilen saf yağ.
Guna: A quality or characteristic; most commonly referring to one of twenty primary gunas used in Ayurveda to describe different substances, and to predict their effects on the body.
Guru: Öğretmen, üstat (Gu karanlık, ru kaldırmak anlamına geliyor)
Gyana: Bilgi
J
Japa: Bir mantra veya ilahi bir ismin meditatif tekrarı
Jivanmukta: Özgürleşmiş ruh
Jivatman: Bireysel ruh
Jyotish: Vedik astroloji
K
Kapha: Ayurveda, bütün bu soruları üç Dosha olan Vata, Pitta ve Kapha ile yanıtlar. Doshalar insan vücudu ve zihninde bulunan biyolojik enerjilerdir. Tüm fiziksel ve zihinsel süreçleri yönetirler. Kapha dosha, toprak ve su elementlerinin birleşimidir.
Kitchari: Pirinç ve sarı mercimekle yapılan, ayurvedanın en baş tacı yemeği
Klesha: Vedanta felsefesine göre insanlığı ıstıraba düçar eden beş zehir: Bağlanmak, nefret, cehalet, gurur ve kıskançlık.
Kundalini: Kök çakrada bulunan dişil enerji
M
Mala: Atık
Mandala: Hinduizm ve Budizm’de ritüel ve meditasyon amacı ile kullanılan ve evreni simgeleyen semboller
Mantra: Bilincin itkileri veya ritimleri. Ruhta titreşimler yaratarak bize öz kimliğimizi hatırlatan ses veya sözler. Mantra, tek bir kelime olabildiği gibi, iki kelime veya bir cümle de olabilir.
Marma: Marma noktaları, kaslar, damarlar, bağlar, kemikler veya eklemler gibi iki veya daha fazla doku türünün vücuttaki birleşim noktalarıdır.
Moksha: Ruhun yaşam ve ölüm döngüsünden kurtuluşu
Mudra: Vücut, zihin ve bilinç arasındaki iletişim için meditasyonda kullanılan özel parmak duruşları
N
Nadi: Prananın aktığı süptil sinir kanalları
Nadi Pariksha: Nabız teşhisi. (Ayurveda doktorları nabza bakarak prakruti ve vikrutiyi anlıyorlar ve ona göre reçete yazıyorlar.)
Namaste: Sanskritçe selamlaşma ve vedalaşmada kullanılan bir kelimedir. “İçindeki özü, ruhu hürmetle selamlıyorum” anlamına gelir.
Nasya: Nazal pasajlara bitkisel yağ (veya şifalı bitkilerin) uygulanması ile yapılan bir şifa uygulaması
Neti: Belli bir oranda tuz ve ılık suyu “neti çanağı” (neti pot) adı verilen özel bir aparatta karıştırarak burun yollarını temizleme pratiği
Panchakarma: (Ayurveda tıbbında) Masaj, bitkisel terapi ve diğer prosedürleri içeren beş katlı bir detoksifikasyon tedavisi.
Nirvana: State of pure existence; no-mind state
Nyama: Yoga’nın sekiz uzvundan ikincisi, kişinin bireysel sorumlulukları.
O
Ojas: Canlılık, hayat doluluk
Om: (Aum) Tüm evrenin yaydığı ses veya titreşim. Vedalara göre, “om” tüm kelimelerin en kutsal olanıdır.
P
Panchakarma: Five primary preparations of herbs including swarasa (fresh juices), phanta (hot infusions), hima (cold infusions), kwatha (decoctions) and kalka (moist bolus or paste)
Paramatman: Evrensel ruh
Patanjali: Yogayı sistematik şekilde biraraya getirerek günümüze ulaşmasını sağlayan bilge kişi
Prakruti: Ayurveda 5 element prensibine dayanıyor: Hava, su, ateş, toprak, boşluk. Bu beş element doğada olduğu gibi insan bedeninde de mevcut. Kişinin yaratılışı, doğası anlamına gelen “Prakruti”, bu 5 elementten oluşuyor ve 3 Dosha’ya karşılık geliyor: Vata (hava ve boşluk), Pitta (ateş ve su) ve Kapha (toprak ve su)
Pitta: Sindirim ve metabolizmadan sorumlu vücuttaki kuvvet; ateş ve az miktarda su elementlerinden oluşur.
Prana: Yaşam enerjisi
Pranayama: Yaşam enerjisini yükseltmek için uygulanan nefes egzersizleri
Pratyahara: İç aleme yönelme, içe çekilme. Yoga’nın beşinci uzvudur.
R
Rajas: Eylem, aktivite, türbülans, dikkat dağınıklığı; üç gunadan (doğanın temel niteliklerinden) biridir. Zihne uygulandığında rajas dikkat dağınıklığı, zihinsel türbülans ve aktivite demektir.
Rajasic: Rajas olan
Rishi: Aydınlanmış, vedik bilge kişi
S
Sadhak: Talip
Sadhana: İbadet
Sadguru: Ruhsal öğretmen, üstat
Samadhi: Varoluşla birleşme, birlik, bütünlük hali.
Satsang: Sat, hakikat; sangha topluluk anlamına geliyor. Satsang, kutsal bir amaçla hakikati hatırlamak üzere toplanmak
Satya: Hakikat
Samsara: İnsanın geçmişte yaşamış olduğu olaylara bağlı olarak takılı kaldığı izlenim, düşünce ve duygu döngüsü
Sanskara: Geçmiş deneyimlerin insanın üzerindeki izleri
Santosha: Memnuniyet, şükür hali
Sat: Gerçek, hakikat
Sattva: Berraklık, saflık. Üç gunadan (doğanın temel niteliklerinden) biri. Zihne uygulandığında sattva, açık, saf, herhangi bir dikkat dağınıklığı, türbülans, cehaletten yoksun olmayan zihnin halidir. Yaratılışın kusursuzluğuna dalmış aşkın bir akıl durumu.
Sattvik: Saf, berrak olan
Seva: Servis, karşılıksız hizmet
Shanti: Huşu, huzur, barış hali
Shakti: Evrendeki dişil güç, enerji
Shastra: Bilim
Shirodhara: Ayurveda tedavilerinden biridir. Sıcak bitkisel yağyavaş ve sürekli bir şekilde üçüncü göze dökülerek, sinir sistemini sakinleştiren, farkındalığı arttıran ve düşünce dalgalarını senkronize eden derin bir rahatlama hissi sağlanır.
Siddhi: Mistik güçler
Sutra: Sanskrit edebiyatındaki kutsal deyişler, aforizmalar.
Svadyaya: İç gözlem. Nyamalardan biridir.
Swami: Hayatını yoga yoluna ve yoga bilgisine adamış kişi.
T
Tamas: Atalet, karanlık, cehalet, durağanlık, uyku. Üç gunadan (doğanın temel niteliklerinden) biri. Zihne uygulandığında, tamas atıl ve cahil bir zihin halidir.
Tamasik: Tamas olan
Tapas: Özdisiplin uygulamaları. Nyamalardan biridir.
Tridoshic: Her üç doshayı da dengeleyen.
V
Vata: Ayurveda 5 element prensibine dayanıyor: Hava, su, ateş, toprak, boşluk. Bu beş element doğada olduğu gibi insan bedeninde de mevcut. Kişinin yaratılışı, doğası anlamına gelen “Prakruti”, bu 5 elementten oluşuyor ve 3 Dosha’ya karşılık geliyor: Vata (hava ve boşluk), Pitta (ateş ve su) ve Kapha (toprak ve su)
Veda: Bilgi, bilgelik, öğreti
Vedik Dönem: Indo-Aryanların (Vedik uygarlık) Hindistan’da Indus vadisine yerleştikleri, Vedik ritüeller ve gelenekleri beraberlerinde getirdikleri ve en eski evrensel yazıtlar olan Vedaların oluştuğu dönem. (M.Ö 500-1500)
Vikruti: Vücuttaki dosha dengesizliği
Vritti: Zihindeki rahatsızlıklar, hareket, türbülans, düşünceler
Y
Yama: Yoga’nın sekiz uzvundan ilki, bireyin sosyal sorumlulukları
Yoga: Sanskritçe “yuj” kökünden türemiş bir kelime, birleşmek anlamına geliyor. Zihnin, bedenin, ruhun bir bütün olarak evrenle birleşmesi hali.
Yogacharya: Hayatını yoga bilimine adamış, üst seviyedeki ruhani öğretmen, yoga öğretmeni
Yogi, yogini: Yoga uygulaması yapan kişi (yogi erkek; yogini kadın)
Yogik: Vedik yoga geleneğine ait olan
Kaynak: yogajournal.com, banyanbotanicals.com, ayurvedatoscana.com
