Eylül hepimiz için yeni bir sezonun başlangıcını işaret ediyor. Yaz tatilleri sona erdi; çocuklar okula geri dönüyor ve yeni projeler planlanıyor. Yazın hafifliğini ve eğlencesini sona erdirmek tatlı bir pişmanlık yaratırken, işe geri dönmek, yeniden rutinler kurmak, yazın aklımızda kıvılcımlar çaktıran yaratıcı fikirleri hayata geçirmek için yenilenmiş bir enerji de doğuruyor. Sonbaharı sorunsuz bir şekilde; topraklanmış, yeterince beslenmiş, yağlanmış, güçlü bir bağışıklığa sahip ve enerji dolu olarak geçirmek için aklımızda tutmamız gereken birkaç nokta var. İşte, Ayurveda’da sonbahar; Vata sezonuna geçiş önerileri!
Ayurveda’da Sonbahar: 2 adımda Vata sezonuna geçiş
1.Adım: Detoks
Ayurveda sonbahar ve ilkbaharda yani geçiş mevsimlerinde dengesizlik ve hastalıkların görülme potansiyelinin daha yüksek olduğunu söyler. Bu nedenle bir önceki sezondan biriken doshaların ortadan kaldırılması ve gelecek sezonun doshasının beslenmesi, desteklenmesi için ekstra özen gösterilmesi gerektiğini vurgular. Bunu yapmanın en iyi yolu da detokstur.
Sonbahar Ayurveda’da Vata’nın yani rüzgarın, Çin Tıbbı’nda ise akciğerleri ve kalın bağırsağı yöneten metal elementinin mevsimidir. Bu süreçte odak yaz sıcağından kurtulmak, bağışıklık sistemini optimize etmek, vücudu kışa hazırlamanın yanı sıra yağlamak üzerine olmalıdır. Çoğu geleneksel Ayurvedik detoksunda yılın bu zamanı hem derin dokuları beslemek, hem de yağda çözünen toksinleri dokulardan çekip atmak için ghee ve susam yağları kullanılarak iç ve dış oleation (yağlama) yapılır.
2.Adım: Yeni beslenme planı ve alışkanlıklar
Başarılı bir şekilde detoks yaptıktan sonra beslenmemizi ve yaşam tarzımızı yeni mevsime uyarlamamız gerekir. Sonbaharda yani Vata mevsiminde veya Vata doshasının yükseldiği zamanlarda beslenme düzeni ilgili edinilmesi gereken en önemli genel prensip sıcak, pişmiş yiyecekler tüketmektir. Vata soğuk, kuru ve hafif olduğu için bir miktar zeytinyağı veya ghee ile yapılmış sıcak yiyecekler huzursuz Vata’yı hemen yatıştıran, müthiş sakinleştirici bir etkiye sahiptirler. Sıcak bitki bazlı sütlerin, bitki çaylarının veya salep gibi sıcak içeceklerin de Vata’yı dengeleyici etkisi vardır. Soğuk sandviçler, peynirler, salatalar ve soğuk sütle yenen granolalar ise Vata dengesizliği oluşturabilecek türde gıdalardır. Bu nedenle tercihen kaçınılmalıdır.
Vata mevsiminde beslenme planı
Güne; sıcak bir meyve kompostosu, mercimek çorbası, pişmiş yulaf ezmesi veya ılık, tarçınlı ve badem sütlü kinoa lapası ile başlanabilir.
Öğle yemeği; mercimek veya maş fasulyesi çorbası, sebze veya fasulye yahnisi, kitchari veya tavada kavrulmuş sebze ve tofu ile kinoa içerebilir.
Önerilen atıştırmalıklar arasında ise chai, hurma veya ıslatılmış bademler bulunur. Kahve, siyah çay ve kola gibi kafeinli içecekler Vata’yı dengesizleştirdiği için kaçınılmalıdır.
Akşam yemeği; sıcak doyurucu bir çorba ve siyez ekmeği veya buharda pişirilmiş sebze ve ghee ile yapılmış Basmati pilavı içerebilir.
Kaliteli bir uyku için tam yatmadan önce bir tutam zencefil, tarçın ve biraz bal ile tatlandırılan bir bardak ılık, tercihen bitki bazlı, süt tavsiye edilir.
Nelere ağırlık verilip, nelerden kaçınılmalı?
Vata’yı dengede tutmak için tatlı, ekşi ve tuzlu tatları tercih ederken acı, keskin ve buruk yiyeceklerden kaçının. Sonbahar ve kış aylarında portakal, greyfurt, kivi, muz, avokado veya üzüm gibi tatlı ekşi ve tok meyveleri tercih edin. Yaz aylarında kiraz, şeftali, kavun, çilek, incir ve erik yiyebilirsiniz. Sebzeler her zaman pişmiş olarak yenilmeli ve çiğ salatalar azaltılmalıdır. Pancar, havuç, kereviz kökü ve balkabağı gibi kök sebzelerin yanı sıra bamya, pırasa, kabak ve ıspanak bu dönem için mükemmel seçimler olacaktır. Ölçülü şekilde, küçük doğranmış ve kalın lifli kısımları atılmış yeşil yapraklı sebzeler tüketilebilirsiniz. Ghee ve Vata azaltıcı baharatlarla nadiren iyi pişirildiğinde brokoli, karnabahar ve patates de tercih edebilirsiniz. Kuru yerine sıvı, soğuk yerine ise sıcak yiyecekleri tercih etmeye ve gün içerisinde bolca ılık su ve 2-3 bardak bitki çayı içmeye özen göstermelisiniz.
Vata yatıştırıcı baharatlar
Vata yatıştırıcı baharatlar arasında şeytantersi (hing), kakule, tarçın, kimyon, dereotu, rezene, zencefil, zerdeçal, deniz veya kaya tuzu bulunur. Hardal tohumu ve kırmızı biber de ölçülü olarak kullanılabilir.
Beslenme alışkanlıkları
Vata dosha düzenli bir rutinle dengelenir. Günde üç besleyici öğün yemek ve her gün yaklaşık aynı saatlerde yemek en iyisidir. Kahvaltı başta olmak üzere hiçbir öğünü atlamamak gerekir. Günün en ağır öğünü; öğle yemeğinin ise akşam üzeri yenmesi önerilir. Eğer et veya balık tüketilirse, rahat sindirilmesi için en iyi zaman bu aralıktır. Akşam yemeğinde ise çorba gibi hafif bir yemek tercih edilebilir. Günün en son öğünü yatmadan en az üç saat önce yapılmalıdır. Öğünler arasında atıştırmak istenirse, ıslatılmış kuruyemiş, kuru üzüm veya kendi suyunda pişirilmiş sıcak bir meyve tercih etmek sağlıklı bir enerji dozu sağlayacaktır. Kuru meyveler ıslatılmadıklarında Vata’yı dengesizleştirirken çoğu kuruyemiş yatıştırıcı bir etki gösterir.
