Empati ve şefkat; ilişkilerimizi, hayatla kurduğumuz bağı ve yaşama tutkumuzu birebir etkileyen en önemli duygulardan. Bunları çoğu zaman eş anlamlı olarak düşünsek de birbiriyle iç içe ama ayrı kavramlar olarak görmek konuya daha doğru bir şekilde yaklaşmamızı sağlayabilir. Empati ve şefkat aynı şey olmamakla birlikte, birlikte çalışarak hem başkalarıyla ilişki kurmamıza hem de başkalarının acılarını hafifletmemize yardımcı olabilir. Uzmanlara göre şefkat olmadan empati kurmak, izolasyon ve bunalma gibi olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabilir ancak her ikisine de hakim olabildiğimizde hayata daha sıkı bağlanabiliriz. Empati ve şefkat arasındaki fark nedir? Hangisi bizi neye yönlendirir? Sizin için araştırdık.
Empati nedir?
Empati “Nasıl hissediyorsunuz?” diye sorar.
Empati, Oxford Sözlüğü tarafından “bir başkasının duygularını anlama ve paylaşma yeteneği” olarak tanımlanıyor. Bu duygu, terapist Babita Spinelli‘nin söylediği gibi, kendinizi bir başkasının yerine koymayı, nasıl hissedebileceklerini hayal etmeyi ve duygularıyla rezonans duygusunu deneyimlemeyi içeriyor. Lisanslı klinik psikolog Bruce L. Thiessen‘e göre ise daha önce mindbodygreen’e söylediği gibi, “Bir kişi empati kurduğunda, benzer bir deneyim veya zorluğun ortasında olan başka bir kişiyle ilişki kurarken kişisel deneyiminden yararlanır.”
Bununla birlikte, empati kontrol edilmediğinde hızla toksik hale gelebilir. Current Biology dergisinde yayımlanan 2014 tarihli bir empati çalışmasının açıkladığı gibi, “Empatide kişi biriyle birlikte hisseder ancak kendini diğeriyle karıştırmaz; yani rezonansa girdiği duygunun bir başkasının duygusu olduğunu bilir. Eğer bu ben-öteki ayrımı mevcut değilse, duygu bulaşmasından söz ederiz.” Duygu bulaşması gerçekleştiğinde, farkında olmadan iyi ya da kötü başkalarının duygularını üstlenebiliriz. Örneğin iş arkadaşınız ya da partneriniz kötü bir ruh hali içindeyse, bu kötü ruh halinin sizi de etkilediğini hissedebilirsiniz.
Empati duygusunu geliştirmek için 3 ipucu:
1. Neden empati hissettiğinizi sorun
Başka bir kişinin olumlu ya da olumsuz duygularını kendi duygularınızmış gibi hissettiğinizde, bunun nedenini sorun. Belki de size kişisel bir deneyiminizi hatırlatıyordur. Belki de empati tepkiniz daha fazla duygusal zeka geliştirdiğinizin bir işaretidir. Birinin duygularını kendiniz yaşarken bunları neden hissettiğinizi daha iyi anlayıp anlayamayacağınıza bakın. Bu, diğer kişinin de neden bu duyguları hissettiğini belirlemenize yardımcı olabilir.
2. Empatiyi dikkatli bir şekilde gözlemleyin
Empati rahatsız edici ve aslında acı çeken kişiye karşı uygunsuz davranmanıza neden olabilir. Bu tür duyguları yargılayıcı olmayan bir soğukkanlılıkla gözlemlemeye çalışarak kendinizle aranıza duygusal mesafe koymalısınız. Farkındalık veya meditasyon bu amaçla bir tür empati eğitimi işlevi görebilir.
3. Harekete geçin
Empati duygularınızı şefkatli eylemlere kanalize edin. Yas tutanlara baş sağlığı dilemek, üzülenlerin yanında olmak yapılabilecek en basit davranışlardan. Bir kişi acı çektiğinde ve siz de onun acısını hissettiğinizde, acıyı hafifletmek için harekete geçmek her ikiniz için de iyileştirici bir eylem haline gelebilir. Başka bir deyişle, şefkat size empatiniz için alan açar.
Şefkat nedir?
Şefkat “Neye ihtiyacınız var?” diye sorar.
Şefkat, Oxford Sözlüğü tarafından “başkalarının acıları veya talihsizlikleri için duyulan sempatik acıma ve endişe” olarak tanımlanıyor. Birinin durumuyla ilgili olduğunuzda ve ona yardım etmek istediğinizde ortaya çıkar.
Spinelli’ye göre şefkat; empatinin ötesine geçerek derin bir endişe duymayı ve birinin acısını hafifletme arzusunu içerir: “Merhamet, gerçek bir ilgi, nezaket ve ihtiyacı olanlara yardım etmek için harekete geçme isteği ile karakterize edilir.” Thiessen’e göre ise hem empati hem de sempati, samimiyetten kaynaklandığında, şefkatin duyumları ve açık ifadeleridir. Şefkatin, tipik olarak başka biriyle benzer deneyimler paylaşıldığında empatiden kaynaklanabileceğini, ancak sempatiden kaynaklanan şefkatin de aynı derecede yararlı olabileceğini söylüyor. Örneğin, istismara uğramış bir çocuğun yaşadığı acı türlerini araştırma eylemi, araştıran tarafın daha önce çocuk istismarı mağduru olup olmadığına bakılmaksızın, bir kişinin istismara uğramış çocuklara duyduğu sempatiyi artırabilir.
Şefkat duygusunu geliştirmek için 5 ipucu:
1. Daha büyük bir iyilik için çalışın
Daha büyük bir iyilik için üzerinize düşeni yapmak, anlamlı bir hayatın temel bileşenlerindendir. İster evde ister markette ya da çalışma ortamınızda olun, bir noktada acı çeken insanlarla karşılaşma ihtimaliniz çok yüksek. Gerçek şefkat, kim olursa olsun veya size ne kadar yakın olursa olsun bir canlının acısını hafifletmek için çalışmaktır.
2. Etrafınızdakileri dinleyin
Bazen insanlar sadece birinin onları dinlemesine ihtiyaç duyar. Bir iş arkadaşınızı, eski bir dostunuzu veya aile üyenizi gözyaşları içinde gördüğünüzü varsayalım. Birinin onları dinlemesini isteyip istemediklerini sormak şefkat ile yaklaşmanın en basit yollarındandır. Övgüye yönelmek veya kendi sorunlarınızı paylaşmak yerine, sadece yargılayıcı olmayan bir şekilde dinlemek bazen en güzel teselli olabilir.
3. Nezaket eylemleri gerçekleştirin
İnsanlar zor zamanlar geçirdiğinde, şefkat ve nezaket eylemleri aranılan tek şey olabilir. Şefkatin bir diğer önemi de başka birinin kendini iyi hissetmesini sağladığınızda, muhtemelen sizin de iyi hissetmenizi sağlayacak olmasıdır. Özverili fedakarlık, ironik bir şekilde sizi bencilce uğraşlardan daha fazla mutlu edebilir.
4. Sevgi dolu nezaket meditasyonu uygulayın
Sevgi dolu nezaket meditasyonu, başkalarına karşı empati ve fedakarlık duygunuzu artırmak için kullanabileceğiniz bir tür Budist şefkat terapi yöntemidir. Önce sevdiklerinize, sonra tanıdıklarınıza, daha sonra da zorlandığınız insanlara sessizce iyi haberler vermeye odaklanarak başlayın. Böylece bu eylem bir tür şefkat eğitimi semineri görevi görebilir.
5. Kendinize iyi bakmayı unutmayın
Kendinizle ilgilenmeden sürekli başkalarına yardım ediyorsanız şefkat yorgunluğu veya tükenmişlik yaşamanız olasıdır. Kendinize de şefkat duyarak duygusal esenliğinize başkalarının duygularına gösterdiğiniz kadar özen gösterin.
Şefkat ve empati için 3 temel fark:
Şefkat ve empatinin pek çok ortak noktası var ancak bu duygularda yine de önemli ayrımlar söz konusu.
1. Hissetme x Eyleme Geçme: Şefkat, bir başkasının acısını dindirmek için harekete geçmeyi gerektirirken empati sadece bu acıyı hissetmeyi gerektirir. Nörobilim, şefkat ve empati duygularının prefrontal korteks ve vagus siniri gibi beyin bölgelerinde aktivasyona yol açtığını gösteriyor.
2. Refleks x Seçim: Şefkati tam olarak deneyimlemek için bunu yapmayı seçmeniz gerekir. Oysa empati refleksif bir duygusal tepkidir. Bu nedenle, şefkat daha çok bir uygulamadır. Oysa empati, onu geliştirmeye çalışıp çalışmadığınızdan bağımsız olarak ortaya çıkabilir.
3. Farkındalık x Sıkıntı: Şefkat, ham empatinin sağlayabileceğinden daha sakin ve dikkatli bir durumdan gelir. Şefkat, öz farkındalığınızı ve istikrarınızı kaybetmeden bir kişinin acısını derinlemesine yaşamanızı sağlarken empati sizi de diğer kişi kadar duygusal acı ve sıkıntı içinde bırakabilir.
Empatinin artıları ve eksileri
Şefkat ve empati hakkında konuşmak tamamen iyi ya da tamamen kötü değildir. Her ikisi de insanın yaşayabilmesi için hayati öneme sahiptir ancak doğru şekilde kontrol edilmezse olumsuz yanları da olabilir. Empati, başkalarıyla ilişki kurmamıza ve tatmin edici yaşamlara yol açan sağlıklı ilişkiler kurmamıza yardımcı olur. Şefkatin öncüsüdür.
Yine de empati yaşamımıza sadece fayda sağlamayabilir. Bizim gibi olanlarla empati kurma ve duygularımızı bizim gibi olmayanlara yansıtma olasılığımız çoğu zaman daha yüksektir. Araştırmalar, aşırı çatışmaların yaşandığı bölgelerde insanların empatiden yoksun olmadığını, sadece kendi gruplarına karşı çok yüksek, karşı gruba karşı ise düşük empati duyduklarını ortaya koymuştur. Çevremizdeki diğer insanların duygularını körü körüne hissetmek muhakeme yeteneğimizi gölgeleyebilir ve kötü kararlara yol açabilir.
Empati aynı zamanda duygusal tükenmeye de yol açabilir. Başkalarının duygularını hissetmek için çok fazla zaman harcadığınızda, kendi duygularınıza fazla yer bırakmazsınız. Üzgün, kızgın ya da yalnız kalmamak çok önemlidir. Hem empati hem de şefkat söz konusu olduğunda, duygularınızın içinde debelenmek yerine onlara hakim olmalısınız.
Şefkatin artıları ve eksileri
Şefkat ile empati arasındaki temel fark şefkatin harekete geçmeyi gerektirmesidir. Depresyon ve kaygıyı azaltmaya, stres seviyelerini düşürmeye, güven ve öz saygıyı artırmaya yardımcı olabilir.
Empati ve şefkatin dezavantajları da benzerdir. Çok fazla şefkat “şefkat yorgunluğu” olarak bilinen duruma yol açabilir. Hemşirelik gibi yardım mesleklerinde ve bakıcılarda yaygın olarak görülebilen bu durumun gerçek, fiziksel semptomları vardır. Anksiyete, depresyon, odaklanamama, saldırganlık ve gerçeklikten kopma ise bunlardan sadece bazılarıdır.
Şefkatin bir diğer dezavantajı da fazla şefkatli olmanın kolay olmasıdır. Şefkat bir kişi için en iyi olanı yapmakla ilgili olduğundan, uygulaması her zaman o kadar kolay olmayabilir. Sorgulamadan “iyi” olanı yaptığımızda, kötü alışkanlıkları mümkün kılabilir, kendimizi bizim için iyi olmayan insanlarla çevreleyebilir ve kendi kişisel gelişimimizi engelleyebiliriz. Bu da acıyı dindirmek yerine artırabilir.
Neden hem empatiye hem de şefkate ihtiyacımız var?
Şefkat mi empati mi tartışmasında hangisi daha önemli? Her ikisine ihtiyacımız olsa da bize yardımcı olabileceği gibi zarar da verebilirler. Empati, insan olmanın güçlü bir parçasıdır ancak kontrol edilmezse bizi negatif yönde etkileyebilir. Şefkat ise gördüğümüz acılar karşısında bir şeyler yapmamız için bizi teşvik eden duygudur ancak çok fazla şey yaptığımızda kendimize bakmayı unuturuz.
Doğru dengelendiğinde, bu iki duygu bizi daha iyi bir lider yapabilir. Empati yakınlık yaratır ve iş yerinde güven oluşturarak güçlü bir ekip için temel oluşturur. Şefkat, ekibinizin davranışlarını daha iyi bir amaç için objektif bir şekilde yönetmenizi sağlar ve her bir ekip üyesinin kişisel engellerini aşmasına yardımcı olur. Bize ekibinizin başarılı olduğunu görme arzusu ve bu arzuya göre hareket etme yeteneği verir.
Öyle ya da böyle empati ve şefkat arasındaki fark, her ikisini de geliştirme yeteneğimizden daha önemli değildir. Hayatın her anında olduğu gibi bu iki duyguyu da denge içinde yönetebilmek ve her ikisinin de sunduklarını kabul etmek huzurlu bir yaşam için ulaşabileceğimiz en özel noktadır.
