Mutfak alışverişi yapıyorsunuz, lokal ve etik üreticileri tercih ettiniz. Etiketleri okudunuz ve tarladan sofranıza gelen gıdaların lezzet yolculuğuna ortak oldunuz. Sebzeleri küçük küçük doğradınız, tencerenizden buram buram güzel kokular yayılıyor.
Her şey buraya kadar çevre dostu bir yol izliyor. Karbon ayak izini önemsediniz, gereksiz tüketimden uzak durdunuz. Peki, doğradığınız sebzelerin atıkları ile ne yaptınız? ABD’de yapılan bir araştırma, insanların %72’sinin yiyecek atıklarını kompostlaştırmadığını söylüyor. Toprağı zenginleştirmek, beslemek ve kimyasal gübre ihtiyacını azaltmak gibi yeryüzü için önemli etkilere sahip olan kompostlama nedir, evde nasıl kompostlama yapabilirsiniz, araştırdık!
Kompost ve kompostlama nedir?
Şehirde yaşayan bir insanın günlük 1,5 kilogram kadar çöp ürettiğini ve bu çöpün %50 ile %60’ının kompostlaştırabilir atıklar olduğunu biliyor muydunuz?
Organik gübre, doğal gübre veya siyah altın adlarıyla da anılan kompost, hayvansal ve bitkisel atıkların bozunarak, çürüyerek elde edilmesiyle oluşan bir tür organik maddedir.
Kompost ile evde, iş yerinde veya okulda oluşturduğumuz organik atıkları değerlendirebilir ve doğaya değerli bir kaynak armağan edebiliriz. Toprağa verim kazandıran kompostu elde etme sürecine ise kompostlama adı verilir. Ancak kompostlama bir kavram olmanın çok daha ötesinde, gelecek nesiller ve çevremiz için de yapabileceğimiz en önemli “güçlerimizden” biri olarak değerlendirilmelidir!
Kompostlama nasıl yapılır?
Kompostlama sürecine başlarken öncelikle atıkları belirlemek ve gruplandırmak gerekir. Kompost yapmaya ayırabileceğiniz vakit ve organik atık miktarına göre sıcak, soğuk veya solucan kompost yöntemlerinden birini tercih edebilirsiniz.
Soğuk kompost yöntemi
En basit kompostlama yöntemi olan soğuk kompost, kompost yığınıyla uğraşacak çok fazla vakit bulamayan isteyen kişiler için oldukça ideal. Öncelikle kompost yapımına uygun olabilecek bir kap seçin. Daha sonra bu kabın içerisine yiyecek ve bahçe atıkları olan yeşil malzemeleri ve dal ve saman gibi kahverengi malzemeleri eşit miktarda yerleştirin.
Ardından kuru yaprak veya ince dal gibi organik malzemeler ile kompost yığınının üzerini hava ve nem alabilecek şekilde kapatın. Kompostu kendi haline bıraktıktan sonra 6 ile 24 ay içerisinde soğuk kompost oluşacaktır.
Sıcak kompost yöntemi
Soğuk kompost yöntemi, doğadaki çözünme süreciyle benzer işlediğinden vakit alabiliyor. Bu vakti kısaltmak ve daha hızlı bir sonuç almak için sıcak kompost yöntemini tercih edebilirsiniz.
Kompost yığınını tek seferde oluşturmanız gereken sıcak kompost yöntemine başlamadan önce bir termometreye ve 1 metreküplük bir alana ihtiyacınız olduğunu hatırlatalım. Ardından yeşil malzemeler ve kahverengi malzemeleri küçük parçalara ayırın ve katmanlar halinde sırayla üst üste dizin.
Nemi korumak için her katmana biraz su ve çözünmeyi hızlandırmak için de kül veya kömür ekleyin. Termometreyi yerleştirdikten sonra sıcaklığı takip edin. İlk olarak sıcaklık 70 dereceye kadar yükselebilir. Dördüncü güne ulaştığınızda ve sıcaklık 43 derece ve altına indiğinde kompost yığınını karıştırın. Karıştırma işlemine iki günde bir devam edin.
Eğer kompost yeterli sıcaklığa ulaşmadıysa yeşil malzemeleri, çok ısınırsa da kahverengi malzemeleri artırın. Soğuk kompost yöntemine göre çok daha hızlı sonuç alabileceğiniz sıcak kompost yöntemi ile organik gübreniz 20 ile 30 gün içerisinde hazır olacaktır.
Kompost atıklar nelerdir?
Yiyecek atıkları, çay posaları ve otlar gibi birçok organik malzeme kompostlanabilir. Evinizde kolaylıkla kompostlama sürecine dahil edebileceğiniz bazı malzemeler arasında;
- meyve ve sebze kabukları,
- çürük meyve ve sebzeler,
- ev bitkileri,
- kahve telvesi ve kağıt filtreler,
- çay yaprakları,
- yumurta kabukları,
- kuruyemiş kabukları,
- saç,
- kağıt, karton ve gazete,
- peçeteler, kağıt havlular ve kullanılmayan tuvalet kağıtlar,
- çim, yapraklar ve çiçekler,
- ve talaş yer alıyor.
Hangi malzemeler kompostlama sürecine dahil edilmemelidir?
Ancak mutfağınız veya bahçenizdeki bazı maddeler zararlı birtakım bileşikler içerebileceğinden kompostlaştırılamaz. Örneğin evcil hayvanların dışkıları zararlı bakteriler içerebildiğinden kompostlama sürecine dahil edilmemelidir. Bunun yanı sıra,
- Koku üretebileceğinden dolayı yemeklik yağlar, et, balık, kümes hayvanları ve süt ürünleri,
- Bitkiler için toksik bileşikler salgılayan ceviz ve kara ceviz ağaçlarından yaprak ve dallar,
- Çoğu plastik madde içeren kahve kapsülleri,
- Pestisitle işlenmiş çimler,
- ve zararlı bakterilerin büyümesini artırabilen unlu mamüller, kompost haline getirilmemelidir.
Kompostlamanın faydaları nelerdir?
Kompost, atıkları değerlendirmek, geri dönüşüme kazandırmak ve israfı azaltmak adına muhteşem ve oldukça basit bir yöntem. Doğaya verdiğimiz zararı minimize etmek gibi birçok fayda sunan kompostlama yöntemi, toprağın pH dengesini korumaya yardımcı olurken nem ve besin tutmasına da destek veriyor.
Sentetik gübrelerin aksine kompostun zararlı kimyasallar içermemesi de toprağın organik maddeye doymasını sağlıyor. Her ne kadar nasıl ve ne kadar atık ürettiğimize dair toplumsal bilinç giderek artıyor olsa da birçok insan hayatına kompostlama yöntemini dahil etmiyor.
Bilinçsiz hareket edildiğinde çöpe giden atıklar, kompostlama yöntemi ile toprağın nemi ve oksijeni ile organik gübreye dönüşüyor. Bu da kendi bahçenizden başlayarak çevrenizdeki yeşillikleri ve hatta en verimsiz toprakları bile verimli ve yaşanabilir bir hale getirmenize yardımcı oluyor.
Organik maddeler ile beslenen bitkiler, büyüyüp gelişirken onların besin deposu haline gelen bu “siyah altın” güçlenmelerine de destek veriyor. Kirlenmiş ve zarar görmüş topraklar ise kompost ile toksik ve ağır maddelerden korunarak bir nevi yeniden can buluyor.
Özetle, siz doğa için zaman ayırdıkça, o size tüm güzellikleri verecektir!
