Günlük yaşantımızda sürekli olarak yapılması gerekenlerle, işle, okulla veya ufak sorumluluklarla karşı karşıya kalıyoruz. Bazen tüm bunlar karşısında motive hissederken bazen kolumuzu bile kıpırdatmak istemiyoruz. Peki bizi ne motive ediyor? Neden bazen harekete geçebilirken bazen geçemiyoruz? Psikolojide iki tip motivasyon kaynağından bahsediliyor: içsel (intrinsic) ve dışsal (extrinsic) motivasyon. İçsel ve dışsal motivasyonun farkını, detaylarını ve nasıl yararlanabileceğinizi sizin için anlattık.
Dışsal motivasyon nedir?
Dışsal motivasyon, dışarıdan gelen bir ceza veya ödül doğrultusunda harekete geçmek olarak tanımlanır. Örneğin maaş, yüksek not ya da kilo vermek olabilir. Dışsal motivasyon değişkendir ve hızlı bir şekilde kaybolabilir. Zaman zaman etkili bir motivasyon kaynağı olsa da uzun vadede yarar sağlamaz.
Örneğin iş hayatınızı düşünelim. Sevdiğiniz bir işiniz olsa da zaman zaman hoşunuza gitmeyen veya sizi zorlayan sorumluluklarla karşılaşabilirsiniz. Bu gibi durumlarda dışsal bir motivasyonun olması sorumluluğunuzu yerine getirmeniz için gerekli olan motivasyonu sağlayacaktır.
Fakat bazı durumlarda dışsal motivasyon yeterli değildir. Mesela kilo vermek amacıyla spor yaptığınızı düşünelim. Tartıda görmek istediğiniz sayılar sizin için bir dışsal motivasyonu temsil eder. Fakat süreç boyunca zaman zaman belki mevsimsel, belki bedensel sebeplerden dolayı kilo vermeniz durabilir ya da yavaşlayabilir. Spor yapma eyleminiz dışsal bir motivasyona yani kilo vermeye bağlı olduğundan böyle bir dönem karşısında motivasyonunuzu kaybetmeniz ve sporu bırakmanız olasıdır. Bu gibi durumlarda içsel motivasyon kaynaklarından yararlanmak daha etkili olacaktır.
İçsel motivasyon nedir?
İçsel motivasyon, dışarıda sunulan bir ödül veya ceza olmasa da harekete geçmenizi sağlayan duygu ve deneyimlerinizdir. İçsel motivasyonunuz güvende hissetmek, mutlu olmak veya merak etmek olabilir. Dışsal motivasyona kıyasla içsel motivasyon daha uzun süre motive kalmanızı sağlar ve ruhsal sağlığınızı olumlu etkiler.
Yeni bir işe başladığınızı düşünün. Her gün işe gitme sebebiniz yalnızca maaş değil de işten aldığınız tatmin de olduğunda işlerinizin başarılı ve sürdürülebilir olma ihtimali de artar. Bu sayede içsel motivasyon bir yandan dışsal motivasyonu da destekler.
İçsel motivasyonun hali hazırda olduğu durumlarda bir de dışsal motivasyon kaynağı dahil olduğunda içsel motivasyonun düşme ihtimali artar. Sizi mutlu ettiği için yaptığınız bir iş artık zorunluluk ya da cezadan kaçma yolu olarak algılamaya başlayabilirsiniz. Dolayısıyla çoğu zaman içsel motivasyonu beslemek sizin için daha faydalı olacaktır.
İçsel motivasyon nasıl arttırılır?
Kimi zaman içsel motivasyon zaten sahip olduğunuz bir kaynak olsa da bazen kendi içsel motivasyonunuzu alevlendirmeye ihtiyaç duyabilirsiniz. Araştırmalar içsel motivasyonu arttırmak için iki temel bileşene odaklanmak gerektiğini savunuyor: self-determinasyon ve beceri. Sel-determinasyon, verdiğiniz kararın ya da eyleminizin sizin iradenize bağlı olduğuna inanmak; beceri ise devam ettiğiniz eylemden aldığınız tatmin ve kazanç olarak tanımlanabilir. Yani, içsel motivasyonu arttırmak için öncelikle kendi seçimlerinizi yapmalı ve ardından bu seçimlerden verim almaya odaklanmalısınız.
- Sizi neyin mutlu ettiğini bulun. İçsel motivasyonun ilk adımı eyleme karar vermektir. Ne yapmak, hangi yoldan yürümek istediğinizi duygularınızı ve ruhsal durumunuzu gözlemleyerek belirleyebilirsiniz. Örneğin yemek yapmak gibi bir tutkunuz olabilir, ne zaman yemek yapsanız mutlu olduğunuzu ya da heyecanlandığınızı fark etmiş olabilirsiniz. Bunu bir işaret olarak kabul edin. İlk adımınız yemek yapmak ile ilgili bir eyleme geçmek olabilir.
- Emek verin ve gelişiminizi takip edin. Yolunuza karar verdikten sonra bu yolda ilerlemeye devam edin. Önünüze engeller çıkabilir, kendinize içsel motivasyonunuzu hatırlatın. Neden bu işin içinde olduğunuzu ve size genel kapsamda neler hissettirdiğine odaklanın. Emek verdikçe ve ilerlediğinizi gördükçe içsel motivasyonunuz da beslenecektir.
Bu iki adımı takip ederek kendinizi geliştirdikçe ve yolunuza devam ettikçe artan içsel motivasyonunuz dışsal motivasyonu da ortaya çıkaracaktır. “İnsan sevdiği işte başarılı olur.” derler, tıpkı söylendiği gibi içsel motivasyonunuz sevgiyken elde ettiğiniz başarı da dışsal motivasyonunuzdur.
