Yaratılış (“prakruti”) niteliğiniz sadece vata, pitta, kapha ya da bunların kombinasyonları olabilir. Bu nitelik değişmez. Ayurveda doktorları nabzınıza bakarak prakrutinizin ne olduğunu belirliyorlar. Prakruti doğuştan sabit olup değişmemekle birlikte, doshalarınızın dengesi yaşam biçiminize, yaşınıza, yiyip içtiklerinize, mesleğinize, çevre ve mevsim koşullarına bağlı olarak bozulabiliyor.
Dosha’lardaki bu dengesizliğe “vikruti” deniyor. Vikruti önü kesilmediği zaman hastalıklara sebep olabiliyor. Çeşitli ayurvedik terapiler yoluyla (masajlar, bitkisel takviyeler, yoga, nefes, meditasyon veya doğru beslenme) vikruti tekrar denge haline sokularak, kişinin kendi doğasıyla uyum içine girmesi sağlanıyor. İyileşmenin kalıcı olması için de kişinin hayat koşullarına uygun bir yaşam tarzı haritası belirleniyor.
Hangi Tip Doshasın?
3 tip dosha vardır. Özellikleri, dengesizliğin sebepleri, semptomları ve onları dengelemekle ilgili bilgilere kısaca göz atalım:
1. Vata dosha (Hava ve boşluk)
İnce, hafif yapılı ve kuru ciltlidir, soğuk havaları sevmez. Düzensiz iştaha ve sindirime sahiptir. Yeni bilgiyi çabuk öğrenir ve unutur. Aktiftir. Endişeli, telaşlı ve heyecanlıdır. Uyku düzeni hafiftir.
Dengesizliğinin sebepleri: Aşırı stresli olmak, alkol bağımlısı olmak, sigara ve uyuşturucu kullanmak, soğuk, kuru ve rüzgarlı havalara maruz kalmak, yaşam biçiminde veya mevsimde ani değişikliklere maruz kalmak, vata dengesini bozan yiyeceklerle beslenmek, öğün atlamak ve açlık belirtilerini göz ardı etmek, uzun seyahatlerde bulunmak, üzüntü, korku veya şok yaşamak.
Dengesizliğinin semptomları: Eklem problemleri, kas ağrıları, adet dönemi sancıları, vücut ağrıları, kasılma, kabızlık, şişkinlik, huzursuz bağırsak sendromu, yüksek tansiyon, ürperme, ciltte kuruluk, susuzluk, üzüntü, panik ve endişe hali, depresyon, soğuğa karşı dayanıksızlık.
Dengelemek için ne yapılmalı?
Düzenli bir rutini sağlamalı, bedeni sıcak tutmalı, ılık yiyeceklerle beslenmeli, sükunet içinde olmalı (veya bunun yollarını aramalı), soğuk yiyecek ve içeceklerden uzak durmalı.
2. Pitta dosha (Ateş ve su)
Orta yapılı, sıcaktan hazzetmez. Sindirimleri iyi, iştahları yerindedir. Orta hızda öğrenir ve hatırlarlar. Öğün atlayamaz, açlığa kolay dayanamazlar. Kolay kızıp öfkelenirler. Öncü ve lider özellikleri vardır. Soğuk yiyip içmeyi tercih ederler. İyi konuşmacıdırlar.
Dengesizliğinin sebepleri: Aşırı stresli olmak, kendine aşırı yüklenmek ve yüksek beklenti içinde olmak. Sürekli bir şeyler yetiştirme zorunluluğunda hissetmek. Pitta dengesini bozan yiyeceklerle beslenmek. Aşırı sıcak havalara maruz kalmak, yeteri kadar dinlenememek.
Dengesizliğinin semptomları: Ateş basması, sivilcelenme, kaşıntı, reflü, ülser, mide yanması, vücutta iltihaplanma, hazımsızlık, kabızlık veya ishal olmak. Öfkeli ve sinirli olma ve bitkinlik hali.
Dengelemek için ne yapılmalı?
Aşırı sıcaktan kaçının, fazla yağdan ve tuzdan uzak durun, serinletici ve baharatsız yiyeceklerle beslenin, serin içecekler için, pişmiş ve çiğ yiyeceklerin dengesini kurun.
3. Kapha dosha (Toprak ve su)
Yapılı, güçlü ve dayanıklıdır. Metodik ve yavaş faaliyet, yağlı ve parlak cilt yapısı, yavaş sindirim, geç acıkma, sakin ve sabit kişilik, geç öğrenir, geç unuturlar, zor heyecanlanırlar, uzun ve ağır uyurlar, saçları güzel, gür ve koyu renklidir.
Dengesizliğinin sebepleri: Kilo almak, depresyon, soğuk ve nemli havaya maruz kalmak, kapha dengesini bozan yiyeceklerle beslenmek, eşya bağımlılığı ve fazla uyumak.
Dengesizliğinin semptomları: Atalet ve isteksizlik, ağırlık hissi, iştahsızlık, ödem nefes alma güçlüğü, hareketsizlik, depresyon ve mutsuzluk, sevgi ve destek eksikliği hissetme.
Dengelemek için ne yapılmalı?
Bol bol egzersiz yapın, aktif olun, buzlu yiyecek ve içeceklerden uzak durun, yağlı ve ağır yiyeceklerden uzak durun, hafif ve taze yiyecekleri tercih edin.
Genel olarak tüm doshaları dengelemek için:
- Doğayla ve kendinizle uyum içinde bir yaşamı tercih edin,
- Sade bir yaşam kurun,
- Sağlıklı yaşamak için düzenli bir beslenme rutini oluşturun,
- Huzurlu bir ortamda yemek yiyin, yerken televizyon izlemeyin,
- Düzenli olarak yoga, nefes egzersizleri ve meditasyon yapın,
- İşlenmiş, paketli, dondurulmuş gıdalardan ve nikotinden uzak durun,
- Alkol ve kafeinden mümkün olduğunca uzak durun.
