Kan testleri yaptırdığımız zaman birçoğumuz için sadece iki sonuç vardır, değil mi? İyi veya kötü. Doktorumuz hiçbir yorum yapmıyorsa iyi; diyabet, tiroid, yüksek kolesterol gibi bir hastalığın başladığını söylüyorsa kötü. Dünyaca ünlü Fonksiyonel Tıp doktoru ve şu sıralar çok ses getiren medikal test ve danışmanlık servisi Function Health’in kurucu ortaklarından Mark Hyman için kan testleri bir “geç ya da kal” sınavı değil. Hastalıkların bir gecede ortaya çıkmadığını hatırlatan Hyman, hastalığa giden yolun uzun, yavaş ama eğer dikkat edilirse fark edilebilir ve önlenebilir bir süreç olduğunu savunuyor. Kan testleri de burada devreye giriyor. Doğru kontroller ve takipler ile kan değerleri iyi sağlığın da hastalıkların da birer biyobelirteci olarak görev yapıyor. Bu sayede de olası kötü senaryolar erkenden fark edilen işaretçiler ile önlenebiliyor veya doğru tanı daha hızlı şekilde alınabiliyor. Hyman, herkesin sağlığının kontrolünü kendi eline alabilmesi için kan testleri ve optimal değerleri konusunda kendimizi bilgilendirmemizi, gerekiyorsa sağlık uzmanlarımıza kendimizin hatırlatmasını istiyor.
Dr. Mark Hyman, yeni girişimi Function ile neden kan testlerine odaklanıyor?
Fonksiyonel Tıp alanının öncüleri arasında yer alan dünyaca ünlü konuşmacı, eğitimci, podcaster, yazar ve bir aile hekimi olan Dr. Mark Hyman, sağlık alanında yürüttüğü devrim niteliğindeki girişimlerine bir yenisini daha ekledi: Function. Kurucu ortağı ve sağlık danışanı olduğu Function, ABD genelinde anlaşmalı laboratuvarlarda 100’den fazla testin yapıldığı ve Function’ın kendi medikal ekibi tarafından yorumlandığı bir sağlık hizmeti sunuyor. Herkesin “100 yaşına kadar sağlıklı” şekilde yaşayabilmesine yardımcı olmak isteyen Function, tüm beden laboratuvar ve kan testlerini önleyici tıbbın bel kemiği olarak görüyor.
Kan testleri genel sağlığımız hakkında neler söyleyebiliyor?
Peki birçoğumuzun sıradan kontrol olarak değerlendirebileceği ve herhangi bir sorun çıkmazsa çok da önemsemeyeceği kan testleri neden longevity alanında önemli bir yer tutuyor? Bir örnek ile açıklayalım.
Hyman’a göre eskiden açlık kan şekeri 140 mg/dL değeri ve üzerinde seyrediyorsa kişiye diyabet tanısı konuyordu. Yakın geçmişte bakıldığında da diyabetin bu seviyelere erişmeden evvel de yaşandığı görüldü ve üst sınır 126 mg/dL’ye indirildi. İnsülin direnci tanısı için kullanılan 110 mg/dL değeri ise 100 mg/dL’ye düşürüldü. Hyman’a göre yeni sınırlara yakında fakat “normal” seyreden açlık kan şekeri değerleri diyabet riskinden hiç de uzakta değiller. Yakın zamanda değişen kan değeri limitleri bile henüz bedenimizi insülin direnci ve diyabetin etkilerinden korumaya yeterli gelmiyor. Hyman gerçek anlamda bir şeker kontrolü için mutlaka insülin direnci testi (insulin response test) yapılması gerektiğini de söylüyor.
Hyman genel sağlık ve kan testleri arasındaki ilişkiyi en basitçe aşağıdaki gibi açıklıyor:
- Tiroid biyobelirteçleri zihinsel ve ruhsal sağlığımıza ayna tutabilir.
- Besin değeri eksikliklerimiz neden kronik yorgunluk yaşadığımızı açıklayabilir.
- Enflamasyon biyobelirteçleri beyin sisimizin ve konsantrasyon bozukluğumuzun sebebi olabilir.
- Hormon seviyeleri ani ruh hali değişimlerimize neden olabilir.
- Metabolik biyobelirteçler neden aniden kilo alıp verdiğimizi veya kilomuzu kontrol edemediğimizi anlatabilir.
Dr. Mark Hyman’a göre hangi kan testleri uzun ve sağlıklı bir yaşam için önem kazanıyor?
1. Şeker seviyeleri
20 yıllık deneyimine ve kontrol ettiği binlerce kan testine dayanarak Dr. Hyman, optimal ve ideal açık kan şekeri değerlerinin aşağıdaki gibi olması gerektiğini söylüyor:
- Açlık şekeri: 80 mg/dL’den daha düşük seyretmeli. Bir bardak şekerli su içip yeniden değerlere bakılarak glukoz testi yapılırsa 30 dakika, 1 saat, 2 saat içerisinde şeker 110 mg/dL’nin üzerine çıkmamalı.
- İnsülin seviyeleri: Açlık insülini 2-5 mIU/dL arasında olmalı. 10’dan daha yüksek bir değerin çok yüksek olduğunu belirten Hyman tokluk zamanında da bu değerin 25-30 arasında seyretmesi gerektiğini söylüyor. 30 mIU/dL üzerinde seyrediyorsa insülin direncinden bahsedilebiliyor.
- Hemoglobin A1c: Geçen 6 hafta içerisindeki kan şekeri değerlerinin bir ortalamasını veren hemoglobin A1c diyabetin takibinde kullanılıyor. Nitekim Hyman’a göre bu değer takip kadar tanı için de çok önemli. Bir kişinin açlık şekeri normal görünürken hemoglobin A1c değeri yüksek de çıkabiliyor. Bu nedenle bu değerin toplam hemoglobin değerinin yüzde 5,5’inden daha düşük çıkması gerekiyor. Yüzde 6, diyabet göstergesi olurken yüzde 7 diyabetin kötü yönde kontrol edildiğini ortaya koyuyor.
2. Enflamasyon indikatörü CRP
Hyman’a göre hayatımızı kurtarabilecek nitelikte olan bu test, bedendeki gizli enflamasyonun ölçülmesinde kullanılıyor. Lipit değerlerinin yanı sıra bakılabilen C-reaktif protein yani CRP aynı zamanda diyabet riskini de belirleyebiliyor. Araştırmalara göre yüksek CRP seviyeleri görülen bir kişinin diyabet yaşama riski yüzde 1700 oranında artıyor! Aynı zamanda yüksek CRP kalp rahatsızlıkları, alerjiler, sindirim bozuklukları, demans ve kanser ile de ilişkilendiriliyor. Hyman’a göre ideal olarak sağlıklı bir insanın CRP değeri 1’den düşük olmalı.
3. Üreme sağlığı besin değerleri
Eğer yakın bir süreçte anne baba olmak istiyorsak gebe kalmak ve sağlıklı bir süreç geçirmek için Hyman klasik hormon ve genetik testlerin yanı sıra 6 hayati kan değerine dikkat etmemiz gerektiğini söylüyor. Erkeklerde sperm üretimi ve testosteron metabolizmasını, kadınlarda ise hormonal dengeyi ve yumurtalama sürecini etkileyen vitamin ve mineraller ise şu şekilde sıralanıyor:
- Çinko
- Omega 3 yağ asitleri
- D vitamini
- Demir
- Magnezyum
- B12
Hyman’a göre hem kadınlarda hem de erkeklerde doğurganlığın desteklenmesi için bu değerlerin optimal seviyelerde, üst limite yakın olarak seyretmesi gerekiyor.
4. Toksik metal zehirlenmesine karşı cıva
Yediğimiz yiyeceklerde, soluduğumuz havada dahi bulunabilen cıva bir ağır metal olarak sınıflandırılıyor. Çevresel kirlilik nedeniyle bedenimize sızabilen cıva bütünsel sağlığımızı derinden etkileyebiliyor. Nitekim çoğu laboratuvar testinde cıva seviyeleri kontrol edilmiyor. Potansiyel bir ağır metal zehirlenmesini önlemek veya var olan toksisiteyi yaşam tarzı değişimleri ile hafifletmek için Hyman cıva değerlerine de baktırmamızı öneriyor.
