Dünyadaki tüm dermatologların hemfikir olduğu bir cilt sağlığı önerisi varsa o da cildi yaz-kış güneşten korumaktır. Güneşin zararlı UV ışınları hücresel bir seviyede hasara yol açarak erken yaşlanma belirtilerinden cilt kanserine kadar istenmeyen birçok sağlık duruma sebep olabilir. Tüm yaşamın kaynağı olan güneşe uzun süre, direkt ve korunmasız şekilde maruz kaldığımızda sağlığımız ve güzelliğimiz yavaş yavaş aşağıya çekilebilir. Birçoğumuz da -özellikle yaz aylarında- güneşin ne denli acımasız olabileceğini birinci elden güneş yanıkları ile deneyimleriz. “Bir daha güneşe çıkmayacağım!” dedirtecek kadar rahatsızlık verebilen güneş yanıkları neyse ki doğru önlem ve tedaviler ile yatıştırılabilir. Yaz aylarında cevabına en acilen (!) ihtiyaç duyduğudumuz güneş yanığı nasıl geçer sorusunu sizin için araştırdık!
Güneş yanığı nedir?
Cildin güneşin UV ışınlarına uzun süre ve korunmasız şekilde maruz kalması sonucu kendini korumak için oluşturduğu enflamatuar cevaba güneş yanıkları denir. Cildin en dış katmanlarını etkileyen bu enflamatuar cevap kızarıklığa, soyulmaya, şişmeye, ağrıya, acıya ve su toplamaya yol açar. Güneş aynı zamanda cildin nem bariyerini de aşındırdığı için cildin nemi hapsetme ve kendini çevresel etmenlere karşı koruma yetisi de azalır. Bu da kendini kuru ve gergin bir cilt ile gösterir.
Hücresel bir seviyede ise UV ışınları hücrelerin genetik mutasyon yaşamasına sebep olabilir. Nitekim bu mutasyonlar ilerleyerek kanserli hücrelere dönüşebilir. Tabii her güneş yanığı cilt kanserine sebep olacak gibi bir durum da yoktur. Kümülatif hasar cilt kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Güneş yanığı neden olur?
UV ışınları, güneş ve güneşe benzer yapay kaynakların -örneğin solaryum yatakları- yaydığı iyonizan olmayan radyasyona denir. Bu ışınlar bedenimizdeki D vitamini sentezini tetiklediği gibi hücresel hasara da neden olabilir. UVA, UVB, UVC olarak 3 farklı tipi bulunur. Bizi etkileyen ve yeryüzüne ulaşanlar UVA ve UVB olup yıl boyu en çok maruz kaldığımız ve cildin daha alt katmanlarına etki eden ise UVA ışınıdır. Bedenimizin UV ışınlarından faydalanması için haftada 2-3 kere 5-15 dakika güneş almak yeterlidir. Bunun daha üzerinde bir maruziyet UV ışınlarının zararlı etkilerini de ortaya çıkarır. Güneş yanığı da UV ışınlarına uzun süre maruz kalmanın en kısa süreli sonucudur.
Güneş yanığı nasıl geçer?
Cilde rengini veren melanin pigmenti aynı zamanda cildin güneşin zararlı ışınlarından da korunmasına yardımcı olur. Cildin renginin koyulaşması -kızarmak veya bronzlaşmak- aslında cildin kendini güneşten korumasının da bir yoludur. Nitekim bu tek başına yeterli bir korunma sağlamaz. Hepimizin -cildimizin rengi veya yanıp yanmadığı fark etmeksizin- cildini aktif olarak güneşten koruması gereklidir. Koruyamadığı ve güneş yanığı olduğu zamanlarda ise cildin onarım sürecini desteklemek önem taşır. Bunun için aşağıdaki önerileri güneş yanığı oluştuğu anda takip etmeye başlayabiliriz.
1. Üzerini örtün ve havalandırın
Güneş yanığının oluştuğu bölgeleri daha fazla hasardan korumak birinci adımdır. Bunun için en ideali hemen gölgeye geçmek veya güneş yanığı olan bölgeleri tercihen beyaz veya açık renk bir kumaş ile örtmektir.
İkinci olarak bu hassas bölgenin sert ve sıkı kumaşlar ile daha fazla tahriş olmaması için bol ve havadar giysiler giymek gerekir. Bu aynı zamanda cildin hava almasını, soğumasını ve kendini onarmaya başlayabilmesini sağlar.
2. Cildi soğutun
Güneş yanığının ilk semptomu keskin bir yanmadır. Bu yanmayı dindirmek ve cildi soğutmak için soğuk bir duş almak en iyi yoldur. Fazla tuz veya klorun da yıkanmasını sağlayan soğuk duş cildi soğuturken temizler. Eğer hemen duş alınamıyorsa cilt soğuk su ile ıslatılmış bir havlu kompresi ile soğutulabilir. Burada dikkat edilmesi gereken cilde direkt olarak buz uygulamamak ve soğuk kompresi 15-20 dakikadan uzun tutmamaktır. Nitekim her ikisi de güneş yanığının üzerine bir de soğuk yanığının yaşanmasına neden olabilir.
3. İbuprofen veya bir türevini alın
Ağrı kesiciler güneşin neden olduğu yüksek enflamasyonun düşürülmesine yardımcı olarak yanığın semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. İçerisinde ibuprofen bulunan bir ağrı kesiciyi çok zaman geçmeden almak kızarıklığı, ağrıyı, şişliği ve yorgunluğu dindirebilir. Ağrı kesici kullanımına 48 saat içerisinde ihtiyaca göre devam edilebilir. Bundan daha fazlası için bir sağlık uzmanına danışılması önem taşır.
4. Cildi nemlendirin
Cildin güneşten aşınan nem bariyerini onarmak güneş yanığı tedavisi için çok önemlidir çünkü neme doymuş bir cilt, güneş yanığı gibi çevresel travmaları daha kolay iyileştirir. Bu noktada cildi hem onaran hem de güneşin zararlı ışınlarını tersine çevirmeye yardımcı olan etken maddeleri bakım rutinine eklemek gerekir.
Bunlardan ilki antioksidanlardır. Hücresel seviyede UV ışını hasarı ile savaşan C ve E vitamini gibi antioksidanlar güneş hasarının zararlı etkilerini de dengeleyebilir.
İkinci adımda ise cildi onaran ve nem bariyerini güçlendiren etken maddeleri bakım rutinine eklemek gerekir. Aloe Vera yüksek su oranı ile cildi nemlendirir ve yatıştırır. Seramidler ve peptitler ise cildin nem bariyerini onarmasına ve nemin hapsedebilmesine yardımcı olur. Bu noktada eğer cilt bakım rutininde herhangi bir asit veya retinol gibi sert etken maddeler kullanılıyorsa mutlaka bir süreliğine bırakılması gerekir. Bunun yerine cildin nem oranını destekleyen ve onaran yulaf, hyalüronik asit, skualen, gliserin gibi bileşenler kullanılabilir.
5. İçten dışa nemlenin
Güneş yanıkları cildi rahatsız ettiği kadar bedenin de iç dengesini bozar. Cildin fazla ısınması bedenin termoregülasyonunu sağlamakta zorlanmasına yol açar ve bölgeyi soğutmak için ciddi bir su kaybı yaşanır. Bu da güneş yanıklarının neden beraberinde bedensel yorgunluk getirdiğinin de bir açıklamasıdır. Beden kendini onarabilmek için enerjisini farklı yerlere yönlendirir. Bu süreçte bol su içmek, içerisinde bol miktarda su bulunan sebzeler ve meyveler tüketmek iç dengenin yeniden sağlanması için çok önemlidir.
6. Cildinizi soymayın
Güneş yanıkları şiddetine göre su toplama veya soyulmaya yol açabilir. Bu aslında cildin kendini onarma sürecinin bir parçasıdır. Ne kadar çekici olursa olsun cildi hiçbir koşulda soymamak veya su toplayan yerleri patlatmamak gerekir. Bu iyileşme sürecini bozacağı gibi cilt üzerinde kalıcı leke ve yaraların oluşmasına da neden olabilir.
Ne zaman doktora gitmeli?
Eğer güneş yanığına yüksek ateş, şiddetli acı, mide bulantısı da eşlik ediyor ve semptomlar yukarıdaki öneriler ile kontrol altına alınamıyorsa çok vakit kaybetmeden bir uzmana görünmek gerekir. Güneş maruziyeti yanıklara yol açtığı gibi güneş çarpması ve sıcak zehirlenmesine de neden olabilir. Cilt yanıklarının çok şiddetli seyrettiği durumlarda uzman dermatologlar enflamasyonu azaltmak için steroid tedavisine başlayabilir.
Güneş yanığı nasıl önlenir?
Günün sonunda güneş yanıkları bedenimizin güneşin ne denli zararlı olabileceğini bize hatırlatma yollarından biridir. Hücresel seviyede yaşanan hasarın bir benzerinin cilt üzerinde yaşanmasıdır. Bu nedenle güneş yanıkları tedavi edilmekten çok önlenmelidir. Güneşin zararlı etkilerini minimize etmek için şunları yapmak gerekir:
- Direkt ve uzun süreli güneş maruziyetinden kaçınmak,
- Yüksek korumaya, hem UVA hem de UVB filtresine sahip iyi bir güneş kremini tüm vücuda 2 saatte bir düzenli olarak uygulamak,
- Şapka, gözlük gibi güneşten koruma sağlayan aksesuarlar kullanmak.
