Bağışıklık ve sindirim sistemi, cilt, zihin ve kalp sağlığı gibi çok çeşitli fonksiyonlarda yer alan probiyotik bakteriler genel sağlığımızı koruyan canlı mikroorganizmalardır. Genel sağlığımız üzerinde önemli etkileri olan probiyotiklerin faydaları nelerdir, probiyotik bakımından zengin gıdalar hangileridir yakından tanıyalım!
İlginizi çekebilir: Probiyotikler Sindirim ve Bağışıklık Sistemine Nasıl Katkı Sağlıyor?
Probiyotik nedir?
Probiyotikler vücudumuzda bulunan, en başta sindirim ve bağışıklık sistemlerimiz olmak üzere vücudumuza pek çok yarar sağlayan mantar ve bakterilerdir.
Organlarımızın kendine ait mikroorganizma sistemleri bulunur. Mikrobiyota olarak adlandırılan bu sistemler, probiyotiklerden meydana gelir. Mikrobiyota terimi genellikle “bağırsak mikrobiyotası” olarak karşımıza çıksa da bu mikroorganizma toplulukları sadece bağırsakta değil, vücudumuzun hemen hemen her yerinde bulunur. Bebekler, normal doğum esnasında rahim kanalından geçerken annenin mikrobiyatasını alırlar.
Vücudumuzda doğal olarak bulunan bu mikrobiyataların bir kısmı iyi bir kısmı ise kötü bakterilerden oluşur. Sağlıklı olma hali için iyi ve kötü bakterilerin dengede olması gerekir. Dengesi bozulan mikrobiyatalar çölyak, obezite, diyabet tip 1 ve 2, hassas bağırsak sendromu gibi birçok sağlık sorununa neden olur. Bu sorunları engellemeye yardımcı olan probiyotikleri, gıda takviyesi olarak veya üretiminde fermantasyon tekniği kullanılan gıdalardan alabiliriz.
Probiyotik besinler:
- Yoğurt
- Kefir
- Lahana turşusu ve diğer turşu çeşitleri
- Kombucha
- Kimchi
- Sauerkraut
- Pastörize edilmemiş sütten yapılan bazı peynir çeşitleri
- Tereyağı yapımında ortaya çıkan yayık altı suyu
İlginizi çekebilir: Probiyotik, Prebiyotik ve Postbiyotik Nedir?
Probiyotik ne işe yarar?
Probiyotikler sindirimden cinsel sağlığa birçok alanda vücudu destekleyerek hastalıklara neden olan alt sebeplerin kontrol altında tutulmasına yardımcı olurlar. Genel sağlıkta optimum seviyeye ulaşmak için vücudu probiyotiklerle güçlendirmek önemlidir.
1. Sindirim
Sindirim sistemimizde görev alan mikrobiyatalar dengeli olduğu zaman zararlı bakteriler, toksinler, kimyasallar ve daha pek çok zararlı maddenin filtrelenmesinde görev alırlar. İshal ve mide iltihaplanmasının oluşumunu engellerler ve iyileştirilmesinde de aktif rol oynarlar. Yapılan bazı araştırmalar, probiyotiklerin fazla antibiyotik kullanımı sonrasında bağırsakta meydana gelen iyi ve kötü bakteriler arasındaki dengesizlik halini giderdiğini ve bağırsak mikrobiyotasını dengeli hale getirdiğini kanıtlamaktadır.
Ayrıca probiyotiklerde bulunan bifidobacteria ve lactobacillus isimli bakterilerin orta düzeydeki ülseratif kolit semptomlarını hafiflettiği de bilinmektedir. (*)
2. Bağışıklık
Bağışıklık sistemimiz için de oldukça önemli bir rol oynayan probiyotikler alerjilerin, otoimün hastalıkların ve enfeksiyonların engellenmesinden sorumludurlar. Süt ve süt ürünü alerjilerinin oluşturduğu enflamasyonu yatıştırırlar. Ayrıca bağışıklık sistemi hücrelerini de güçlendirdikleri bilinmektedir. Bağışıklığı arttırmada görev alan immünglobulin a üreticisi hücrelerin ve tümör hücreleriyle savaşan t lenfositlerinin desteklenmesine yardımcı olurlar. (*)
İlginizi çekebilir: 5 Adımda Daha Güçlü Bir Bağışıklık Sistemi
3. Kalp sağlığı
Vücudumuz kalp sağlığını korumak için de probiyotikleri kullanır. Probiyotikler yüksek tansiyonu ve kolesterol seviyesini kontrol altında tutmak, ayrıca kandaki kötü yağ asitlerini azaltma ve felç geçirme riskini minimuma indirme görevinde bulunurlar. Bazı araştırmalar, probiyotiklerin iyi kolesterol seviyelerinde ufak da olsa artışa yardımcı olduğunu da ortaya koymaktadır.
4. Cilt ve saç sağlığı
Zararlı bakteriler zaman içinde rosacea, akne ve egzema oluşumuna neden olur. Bazı faydalı bakteriler ise bu cilt hastalıklarının belirtilerinin azaltılmasında görev alırlar. Probiyotiklerin cilt sağlığına etkileri üzerindeki araştırmalar devam etse de özellikle Lactobacillus isimli bakterinin egzama semptomlarını hafiflettiği ve cilt neminin dengelenmesine destek olduğu belirtilmektedir.
Cildin daha iyi nemlenmesinde de rol oynayan probiyotikler kırışıklıkların oluşmasını, gözenek büyümesini ve cansız görünümü engelleyerek yaşlanma belirtilerini de ortadan kaldırır. Tüm bunların sonucunda da cildin kötü bakteriler, hava kirliliği ve serbest radikaller tarafından hasar görmesine yardımcı olur.
Cilt sağlığının yanında saç ve saç derisi sağlığını da destekleyen probiyotikler, sağlıklı bir saç derisi için uygun ortamı sağlarken saç uzaması, saçın parlaması ve kalitesinin artmasını da destekler. Cilt ve saç sağlığına destek sağlayan probiyotiklerin, bağırsak-beyin-deri aksında aktif olarak rol oynadığı düşünülmektedir.
5. Kilo kontrolü
Kilo kontrolü konusunda da aktif rol oynayan bazı tip probiyotikler, fazla yağın bağırsaklardaki emilimini kontrol altında tutarlar. Ayrıca yağ stoklanmasının önüne geçtikleri bilinmektedir. Tokluk hissinin oluşması ve korunması konusunda da görev alan probiyotikler, GLP-1 hormonunun daha fazla salgılanmasına neden olarak daha fazla yağ yakımı ve daha az yağ depolanması sağlarlar.
6. Cinsel sağlık
Ürogenital ve vajinal sağlığın korunmasında da önemli bir rolü olan probiyotikler mikrobik imbalansları engelleyerek oluşabilecek genital enfeksiyonların önüne geçerler. Sağlıklı ve dengeli bir mukoza oluşturulmasında aktif rol oynarlar. Düzenli tüketildiklerinde probiyotikler, vücuttaki zararlı bakterilerin artmasıyla meydana gelen candida mantarıyla savaşmaya destek sağlarlar.
7. Ağız ve diş sağlığı
Ağız sağlığının korunması da probiyotikler yardımıyla olur. Diş çürüklerini ve diş eti hastalıklarını oluşturan bakterilerin engellenmesinden periyodontit ve nefes kokusuna kadar pek çok istenmeyen durumun engellenmesinde probiyotiklerin rolü vardır.
Anksiyete, stres ve depresyon gibi duygu durumlarının astrointestinal sistem üzerinde olumsuz etkiye neden olduğu ve zararlı bakterilerin büyümesine ortam hazırladığı biliniyor.
Probiyotikler ve zihinsel sağlık
Probiyotikler beyin fonksiyonları, beyin sağlığının korunması, duygu durumu ve zihin hastalıkları üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Çünkü ikinci beynimiz olarak tanımlanan bağırsaklar, beyinle oldukça sıkı bir bağ ile birbirine bağlıdır.
1. Hormonlar
Yapılan son araştırmalar, bağırsak mikrobiyatasının, bağırsak beyin ekseninde rol alan nöroaktif maddeler ürettiğini ortaya koymuştur. Bu maddelerin bir kısmının antidepresan etkilere sahip olduğu da bilinmektedir. Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin ve dopamin hormonlarının salgılanması da probiyotiklerle ilişkilidir. Uzmanlar uyku, damak tadı ve mod değişimleriyle ilişkili olan nörotransmitterlerin desteklenmesinde de probiyotiklerin rolü olduğunu söylemektedir.
İlginizi çekebilir: Prof. Dr. Metin Özata ile Hormon Dengesini Bozan Alışkanlıklar
2. Stres
Anksiyete, kaygı ve stres belirtilerinin kontrol altına alınmasında da rol oynayan probiyotikler farklı tedavi yöntemleriyle beraber kullanıldıkları zaman etkileri daha da artar. Stres ve endişe veren durumlara olan tepkilerin düzenlenmesinde de rol oynarlar.
Uzmanlar sağlıksız beslenme tercihlerinin stres seviyelerini arttırdığını belirtmekte, probiyotik ve prebiyotik bakımından zengin faydalı gıdaların ise kaygı düzeyini düşürdüğünü söylemektedir. Ayrıca enflamasyon ve stres arasındaki bağlantı ele alındığında enflamasyonu önlemeye yardımcı olan probiyotikler, stres yaratan unsurları da hafifletmeye destekçidir.
İlginizi çekebilir: Stresi Azaltmak İçin Başvurabileceğiniz 3 Etkili Yöntem
3. Depresyon
2017 yılında yapılan bir araştırma, Bifidobacterium longum NCC3001 isimli probiyotiğin huzursuz bağırsak sendromu problemiyle mücadele eden insanlardaki depresyon seviyesini azalttığını ortaya koymaktadır. Bağırsakla ilişkili problemleri çözmesi, vücuttaki enflamasyonu kontrol altına alması gibi nedenlerle depresyona ortam hazırlayan sorunları da çözüme ulaştırmaya yardım eden probiyotiklerin, negatif ruh halini kontrol altına aldığı düşünülmektedir.
4. Zihinsel hastalıklar
Ruh hali, uyku döngüsü ve iştah üzerinde olumlu etkisi olan nörotransmitterlerin üretiminde görev alan probiyotikler zihinsel hastalıklar üzerinde de etkiye sahiptir. Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkların oluşumuna neden olan enflamasyonun kontrol altına alınmasında probiyotiklerin olumlu bir etkisi vardır. Bilişsel sistemin onarılmasında ve kapasitesinin arttırılmasında etkisi olan probiyotiklerin, yapılan 12 haftalık bir deneme çalışması sonucunda hafıza üzerinde olumlu etkiler yarattığı tespit edilmiştir.
Test: Probiyotik desteğine ihtiyacınız var mı?
1. Sık sık antibiyotik kullanıyor musunuz?
Evet.
Hayır.
2. Kendinizi sürekli olarak yorgun hissediyor musunuz?
Evet.
Hayır.
3. İshal veya kabızlık gibi düzenli olarak bağırsak sorunları yaşıyor musunuz?
Evet.
Hayır.
4. Alerjik bir yapıya sahip misiniz?
Evet.
Hayır.
5. Hazımsızlık, şişkinlik ve gaz problemleriyle karşılaşıyor musunuz?
Evet.
Hayır.
6. Genel olarak stresli ve kaygılı bir yapıya sahip misiniz?
Evet.
Hayır.
7. Sık sık hasta oluyor musunuz?
Evet.
Hayır.
8. Düzenli olarak alkol tüketiyor musunuz?
Evet.
Hayır.
9. Egzama, kaşıntı gibi cilt problemleriniz var mı?
Evet.
Hayır.
10. Dengesiz bir şekilde kilo alıyor veya kilo veriyor musunuz?
Evet.
Hayır.
Sonuç:
Bu testte 3’den fazla soruya “evet” cevabını verdiyseniz fiziksel ve zihinsel sağlığınızı desteklemek için günlük beslenmenize probiyotik içeriği yüksek besinlerden daha çok ekleyebilir ya da bir uzmana danışarak takviye olarak alabilirsiniz.
Kaynak:
Science Daily, Science Direct, Healthline, Medical News Today
(*) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15479682
(**) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14557292
Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır. Profesyonel tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini almaz veya olması amaçlanmamıştır. Bir sağlık sorununuz varsa veya böyle bir sorununuz olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
