Birlikteliklerin belki de en zor ve hüzünlü tarafı ayrılıklardır. Yaş, cinsiyet, zaman fark etmeksizin her dönemde herkesin deneyimlediği bir süreçtir ayrılık. Sosyolog Dr. Diane Vaughan 1990 yılında yayınladığı kitabında evrensel ve zamansız bir ayrılık süreci tanımlıyor. Farklı farklı zamanlarda olsa da ayrılık yaşayan her bireyin benzer dokuz aşamalı bir süreçten geçtiğini söylüyor. Hepimizin deneyimlediği, Vaughan’ın ayrılık süreci aşamalarını sizin için araştırdık.
Ayrılık nedir?
Vaughan ayrılık sürecini anlatmak için Türkçe ’de birbirinden ayrılma anlamına gelen “uncoupling” ifadesini kullanıyor. Bireyler bir araya gelerek çift olduklarında kendilerine yeni bir kimlik oluştururlar. Bu doğal ve olması gereken bir şeydir. İlişkiniz ne kadar süredir devam ediyor olursa olsun partner olarak kendinize oluşturduğunuz yeni bir kimliğiniz vardır. Ayrılık süreci de bir nevi oluşturduğunuz bu kimliği bırakarak, partnerinizden ayrı bir kişi olarak yeniden kendinizi tanımlama sürecinizdir.
Ayrılıklar çift taraflı eylemler sonucu gerçekleşiyor olsa da genelde partnerlerden biri ayrılığı gerçekleştirmekten sorumludur. Diğer bir söyleyişle; bir giden, bir de kalan vardır. Partnerlerden birisi ayrılmaya karar verir ve bunu karşısındaki kişi ile paylaşır; diğeri ise ortada bir sorun olduğunun farkında olsa bile henüz ayrılık aşamasına gelindiğinin farkında değildir.
Ayrılık süreci hangi aşamalardan oluşuyor?
Ayrılma anı tek bir an gibi görünüyor olsa da aslında uzunca bir süreci kapsıyor ve Vaughan’a göre bu ayrılık süreci 9 aşamadan oluşuyor. Herkes ayrılığı benzer aşamalardan geçerek deneyimliyor olsa da bu aşamaların yoğunluğu ya da süresi kişiden kişiye farklılık gösterebiliyor.
1: Gizli şüpheler
Ayrılık sürecinin bu aşamasında yaşanan tartışmalar, uyuşmazlıklar ve hissedilen huzursuzluklar ilişkinin doğal akışının bir parçası olarak kabul ediliyor. Partnerler hissettikleri bu kaygıları normal olarak değerlendirerek kendi içlerinde tutmaya ve birbirleriyle paylaşmamaya eğilimli oluyorlar.
2: Dolaylı ifadeler
Bu aşamada hissedilenler hala dile getirilmiyor. Partnerler hissettiklerini dolaylı yollarla birbirlerine ifade etmeye çalışıyorlar. Ufak tefek şeylerden şikayet ederek, mutsuz ve soğuk davranarak hisler ifade ediliyor. Ancak çoğu zaman karşı taraf bu davranışların ne anlama geldiğini anlayamıyor ve sorun yokmuşçasına davranmaya devam ediyor. Bu da şikayetleri olan partnerin anlaşılmadığını hissetmesine ve durumun kısır bir döngüye girmesine sebep oluyor.
3: Dışarıya dönmek
Bireyler ilişki içinde bulamadıkları tatmini dışarıda aramaya başlıyorlar. Partnerleriyle geçirebilecekleri zamanı başka kişilerle geçirerek ve alternatif partnerleri gözlemleyerek ilişkiyi tehlikeye atıyorlar.
4: Geçmişi yeniden yazmak
Ayrılık sürecinin bu aşamasında bireylerin bakış açısı tamamen değişmeye başlıyor. İdealleştirdikleri partnerlerini artık tam tersi bir yerden görmeye başlıyorlar. Önceden hoşlarına giden birçok özellik ya da davranış artık çekilemez bir hal alıyor. Bu da partnerden alınan tatmini azaltarak ilişkiden uzaklaşmaya sebep oluyor.
5: Dışa vurulan ifadeler
Bireyler bu aşamada problemli buldukları ve rahatsız oldukları durumları sosyal ortamlarda ifade etmeye başlarlar. Arkadaşlarına anlatarak, partnerlerini toplum içinde eleştirerek hissettikleri rahatsızlığı hala dolaylı yollarla dışa vururlar.
6: Bekar hayatı araştırmak
Bireyler, bekar ya da yeni ayrılmış arkadaşlarıyla daha çok zaman geçirmeye ve onların hayatına daha ilgili olmaya başlarlar. Evli çiftler yüzük takmamak için bahaneler üretebilirler. Tatil gibi bireyleri birbirine bağlayan ileri dönük planlar ve yatırımlar yapmaktan kaçarlar. Bekar yaşamı ve yalnız başlarına kendilerini keşfetmeye başlarlar.
7: Aksiyon almak
Sürecin bu aşamasında ayrılık tahmin edilebilir bir hal almaya başlar. Bireyler karşı tarafı kışkırtıcı hareketlerde bulunarak ayrılık sorumluluğunu paylaşmak isterler. Bir yandan da partnerlerinin ayrılık sonrası iyi olmasını isterler. Dolayısıyla, kitap önererek, kursa kaydederek ya da sosyalleşmeye teşvik ederek partnerlerini ayrılığa hazırlamaya çalışırlar.
8: Çabalamak
Bu aşamada ayrılık ihtimali gün yüzüne çıkmış ve son çabalar devreye girmiş olur. Partnerlerden biri ilişkiyi kurtarmak istese de ayrılığın bu aşamasına gelmiş bir birey için artık bu çok zordur. Çiftler terapiye genelde bu aşamada başvururlar, ancak bu aşamada yardım almak ve ilişkiyi kurtarmak için biraz geç kalınmıştır.
9: Ayrılık
Son aşamaya gelen bir birey artık ilişkinin sonlanmasını talep edebilir. Zaman zaman bu aşamada ayrılığı dile getirmek zorlayabilir ve bireyler “Ara verelim.” gibi ifadelere başvurabilir. Ancak bu gibi cümleler ayrılık arzularını ortadan kaldırmaz ve ayrılık eyleme dökülür.
İlişkiyi kurtarmak ve sorunlar küçükken müdahale etmek için özellikle henüz ilk üç aşama içerisindeyken çift terapisine başvurmak faydalı olacaktır. Ayrılık süreci partnerlerden birinin daha aktif göründüğü bir süreç olsa da iki taraf için de oldukça zor ve sancılı bir süreçtir. Her ayrılık bir yas getirir, ayrılık sonrası hissedilen zihinsel ve bedensel zorlanmalar oldukça normaldir. Dolayısıyla bu süreci en sağlıklı şekilde atlatabilmek ve sağlığınızı korumak adına gerekirse bireysel terapiye başvurmak destekleyici olacaktır.
