Anksiyete günümüz şartlarında oldukça yaygın olup çeşitli psikolojik rahatsızlıkların tetikleyici nedenleri arasında yerini almaktadır. Peki anksiyete nedir? Anksiyete, yani endişe hali, vücudun strese karşı doğal tepkisi olarak tanımlanır. Öznel bir rahatsızlık ve huzursuzluk hissidir. Gelecek kaygısı, maddi sorunlar, bireysel problemler, çocukluk travmaları gibi pek çok faktör, anksiyete bozukluğu ile yakından ilişki halindedir. Okulun veya işin ilk günü, bir proje veya sunum esnasında topluluk önünde konuşma yaparken her insan kendini gergin ve heyecanlı hissedebilir. Ancak yaşanılan gerginliğin boyutu normal seviyelerin üzerine çıkarak kişinin bireysel aktivitelerini gerçekleştirmesine engel oluyorsa bu durum anksiyete bozukluğu olarak adlandırılmaktadır. Anksiyete belirtilerini, anksiyete bozukluğu ve çeşitlerini, anksiyetenin tedavi yöntemlerini sizler için araştırdık.
Anksiyete nedir?
Amerikan Psikoloji Birliği’ne göre anksiyete; gerginlik hissinin, endişe verici düşüncelerin ve fiziksel semptomların kan basıncının yükselmesi gibi somut bir şekilde kişiyi etkilediği bir duygu halidir. Hint ve Germen kökenli bir sözcük olan “angh” kelimesinden türemiş olup “sıkıca bastırmak, sıkıntı ve tasa” anlamına gelmektedir. Anksiyete sahibi olmak, her koşulda anksiyete bozukluğuna sahip olmak anlamı taşımamaktadır.
Uzmanlar, anksiyetenin kesin sebebini açıklayan herhangi bir bulguya rastlamasa da çevresel ve bireysel faktörlerin aksiyete oluşumunda rolü olduğu düşünülmektedir. Genetik yapı, anksiyeteye olan yatkınlığı artırırken toplum, kültür, sosyal ilişkiler gibi etkenler de anksiyete yoğunluğunu derinleştirebilir.
Anksiyete belirtileri nelerdir?
Her insanın aksiyete karşısında gösterdiği tepkiler ve bu tepkilerin şiddeti farklılık gösterir. Öfke hissinden kalp çarpıntısına veya mide bulantısına kadar pek çok belirti anksiyetenin semptomları arasında yer alabilir.
Anksiyetenin başlıca belirtileri:
- Düzensiz kalp ritmi
- Nefes darlığı
- Huzursuzluk
- Konsantrasyon eksikliği
- Uyku problemleri
- Terleme
- Mide bulantısı
- Kontrol edilemeyen endişe hali
Anksiyete bozukluğu ve çeşitleri
Anksiyete, kişiyi harekete geçirmek, durumlar karşısında sağlıklı ve gerekli tepkileri verebilmesi açısından normal ve olması gereken bir duygudur. Ancak anksiyete bozukluğu, orantısız bir endişe ve stres halini işaret eder ve bu durum birbirinden farklı rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olur.
1. Panik bozukluk
Beklenmedik zamanlarda, beklenmedik şekillerde ortaya çıkan panik ataklar anksiyete bozukluğundan meydana gelir. Panik bozukluğa sahip kişi, bir sonraki panik atağını ne zaman yaşayacağının korkusuyla sürekli bir huzursuzluk hissi içindedir.
2. Özel fobi
Spesifik bir obje, kişi, durum veya olaydan korkma hissi özel fobi olarak adlandırılır. Fobiyi oluşturan bu etkinin daimi olarak kişiye zarar vereceği korkusu anksiyete bozukluğunun işaretidir.
3. Sosyal anksiyete
Çevresindeki insanlar tarafından sevilmeyeceğinden veya yargılanacağından korkan birey, sosyal anksiyete bozukluğu ile karşı karşıya kalarak kendini sosyal ortamlardan soyutlamayı tercih eder.
4. Obsesif kompulsif bozukluk
Tekrarlanan ve sürekli bir huzursuzluk hissi yaratan düşüncelerin kişide aynı sözleri veya hareketleri tekrarlama isteği uyandırması obsesif kompulsif bozukluk olarak adlandırılır. Huzursuzluk yaratan düşünce ve duyguların ardında anksiyete bozukluğu yatmaktadır.
5. Ayrılık anksiyetesi
Kişinin sevdiklerinden, evinden, ülkesinden ayrı kalacağı korkusu yalnız kalma endişesiyle ilişkili olarak ayrılık anksiyetesi şeklinde tanımlanır.
6. Hastalık anksiyetesi
Sağlıklı olmayı takıntı haline getirme ve hastalığa yakalanma ihtimali karşısında sürekli olarak stres yaşama durumu hastalık anksiyetesidir.
7. Travma sonrası stres bozukluğu
Travmatik bir durum veya olay sonrası, aynı şeylerin tekrar yaşanabileceği ihtimalinin yarattığı anksiyete hali travma sonrası stres bozukluğu olarak adlandırılır.
Anksiyete nasıl geçer?
Anksiyeteyi tespit etmek için herhangi özel bir test bulunmasa da detaylı gözemler, psikolojik muayeneler ve zihinsel incelemeler neticesinde anksiyete varlığı tespit edilebilir. Anksiyete bozukluğu tedavisi için alternatif yöntemlerle yaşam kalitesi iyileştirilebilir, bu sayede kaybı bozukluğu ve negatif düşünme dürtüsü kontrol altına alınabilir. Bir diğer yandan bireysel terapi, grup terapisi ve antidepresan takviyesi de diğer tedavi seçenekleri arasında yerini alır.
Psikolog Zehra Erol, anksiyete bozukluklarında en fazla yarar sağlanan terapi yönteminin bilişsel davranışçı terapiler olduğunu belirtmektedir. Bu terapilerde kişinin davranış ve düşüncelerinin üzerinde durulmakta, bireyin anksiyetesini tetikleyen varsayımları, değerleri ve kuralları belirlenerek inceleme altına alınmaktadır.
İlginizi çekebilir: Günümüzde Anksiyete Neden Bu Kadar Yaygın ve Tedavi Yolları Nedir?
1. Sağlıklı yaşam tercihleri
Kaygı oluşturan davranışların yerine pozitif davranışlar koymak anksiyete bozukluğu tedavisinde önemli bir adım olarak kabul edilebilir. Kaliteli uyku, sağlıklı bir beslenme düzeni, bedeni aktif tutmak için düzenli egzersiz, alkol, sigara ve kahve gibi alışkanlıklardan uzaklaşma gibi sağlıklı yaşam tercihleri kişinin kaygıdan ve olumsuz düşüncelerden sıyrılmasına yardımcı olabilir.
Kötü alışkanlıkların yerine yeni alışkanlıkları koymak hem fiziksel hem de psikolojik anlamda pozitif bir ivmelenmeye neden olur.
İlginizi çekebilir: Kötü Alışkanlıklar ile Baş Edebilmenin 4 Yolu
2. Yoga ve meditasyon
Zihni rahatlatmanın ve stres veren düşüncelerden uzaklaştırmanın en faydalı yollarından biri meditasyondur. Meditasyonla anda kalmak, geçmiş düşüncelerden uzaklaşmak, duygu ve düşüncelere dair farkındalık geliştirmek, olay ve durumların ardındaki sebepleri anlamak, empati yapmak gibi pozitif davranışlar kazanılabilir.
Yoga eğitmeni Zeynep Aksoy, meditasyon ve yoga ile beynin çalışma yapısının geliştirilebileceğini belirtmektedir. Meditatif uygulamalar sayesinde beynin sürekli aynı şeyi düşünme huyundan vazgeçmeye başladığını, negatif odaklı olmaktan çıkıp pozitif düşüncelere odaklanmaya yöneldiğini söyleyen Aksoy, beynin yoga ve meditasyon sayesinde dengeye geldiğini söylemektedir.
İlginizi çekebilir: Anksiyete Rehberi: Yoga ile Beyninizin Yapısını Değiştirin
3. Aromaterapi
Alternatif iyileşme tekniklerinden bir diğeri olarak kabul edilen aromaterapi uygulamalarının, beynin stresli yapısını değiştirmeye katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Aromaterapi uzmanı Aslı Yazıcıoğlu, koku duyumuzdan ve kokuyla ilişkili nöral bağlardan “beynin dışarı olan uzantısı” olarak bahsetmektedir. Anksiyete bozukluğu tedavisinde fayda gösteren esansiyel, hidrosol ve sabit yağlar zihni sakinleştirmeye yardımcı olur.
Yazıcıoğlu’nun önerilerine göre defne, narenciye türleri, çeşitli göknar türleri, tıbbi ve melez lavanta, mercanköşk (S.sclarea), kişniş (C.sativum), vetiver, ylang ylang gibi türler anksiyete bozukluğu tedavisinde oldukça etkilidir.
İlginizi çekebilir: Bilimsel Çalışmalar Işığında Aromaterapi ile Anksiyete Bozukluğunu Azaltın
4. Psikoterapi
Anksiyete bozukluğu, bir uzman tarafından telkin yöntemleri, tavsiyeler ve yönlendirmelerle kontrol altına alınabilir. Terapi seansları sırasında kişiler kendileriyle ilgili farkında olmadıkları özellikleri, duygu ve düşünceleri keşfedebilir ve bakış açılarını geliştirebilir. Aynı zamanda travmadan kaynaklanan anksiyete bozuklukları için, travmanın kökenine inmek açısından psikoterapi oldukça faydalı bir yöntemdir.
5. Medikal destek
Mutluluk hormonlarını düzenleyen antidepresanlar, beyindeki kimyasal aktiviteyi dengelemeye ve anksiyete aşamalarını hafifletmeye yardımcı olur. Uykusuzluk, öfke, huzursuzluk gibi negatif duygu ve durumların kontrol altına alınmasına destek sağlar. Yine de çoğu uzman ve anksiyete bozukluğu ile mücadele eden kişi tarafından gerekli bulunmamakta, yerine sağlıklı yaşam tercihleri konulduğunda kaygı problemi ile baş edilebileceği düşünülmektedir.
Kaynak: Healthline, Medicalnewstoday
