Rasayana, Sanskrit bir kelime olup -yol (ayana), öz (rasa)- öze giden yol, yaşamın özü anlamı ile Ayurveda’da besinler ile yaşam kalitesini iyileştirme terimi olarak kullanılmaktadır. Rasayana yazı serimizin ilkinde bu ay konumuz Ksheera, Süt.
Nitelikleri ile inek sütü
Sütün nitelikleri ve süt ürünleri olarak kategorize ettiğimizde öncelikle inek sütünün özelliklerinden bahsetmek gerekir.
- Svadupakarasa: Tatlı bir tada sahiptir.
- Snigdha: Yağlıdır, kapha doshayı artırır.
- Ojovardhana: Ojas’ı güçlendirir. Ojas bedenin temel 7 dokusu ve yapı taşıdır.
- Vata Pittahara: Vata ve Pitta doshaları dengeler. Serinletir ancak sindirimi kolay değildir.
Ayurvedik bir reçete
Tüm canlılar doğumdan itibaren süt ile beslenmeye başlar. Süt, Nitya’dır; hayvanlar ve insanların doğumdan ölüme kadar günlük olarak alması gereken bir besindir.
Nityarasana: günlük olarak alınması gereken besindir.
Süt, Satmiya’dır: Sağlıklıdır, rasası (tadı) madhura yani tatlıdır. Canlandırır ve tüm dokuları besler. Süt proteini, mamsa (kas) dokusunu arttırır, medas (yağ) dokusunu besler.
Asthi (kemik) dhatu’yu, mineral ve kalsiyum açısından besler ve kemikleri güçlendirir. Süt kemik gelişimi açısından çok önemlidir. Kemik güçlendirici tedaviler süt içermeli ve osteoporoz ilaçları süt ile desteklenmelidir. Sütün yanı sıra mercan ve inci, Ayurvedik tedavilerde kemik hastalıklarına anupana (ilaç)’dır.
Vatha dosha’yı süt ile dengeleyin
Süt mineral açısından çok zengindir. Vata dosha kemiklerde bulunur. Kemik sert ve pürüzlü doğaya sahiptir ve Vata orada yerleşiktir. Asthi (kemik) dhatu gözenekleri, kemik erimesinde artar ve kemikte Vata artışı gözlemlenir. Kemik dokusunda ağrılar oluşmaya başlar. Bu durumda yağlı ve tatlı besine ihtiyaç duyulur; bu sebeple süt en öncelikli besin olmalıdır.
Kemiklere giden besin Majja (ilik) dhatu’ya dönüşür. Majja dhatu kemiğin içindeki iliktir ve kemik ile kan hücrelerini doldurur. Bu yüzden merkezi sinir sistemi ve beyin fonksiyonları ile doğrudan ilişkilidir.
Zeka gelişimi ve hafızayı güçlendirmek için kullanılan ilaçların yanında mutlaka süt alınmalıdır. Süt ile yapılan ilaçlar; kemik, kas, kemik iliği üzerinde etkilidir. Sheera Bala özelliği vardır, böylelikle dokuları besler ve güçlendirir.
Güçlü kemikler için Dhayamla Dhara tarifini uygulayın
Kadınlar menopoz öncesi ve sonrası özellikle dizlerde osteoarthirit -kemik zayıflığı- yaşar. Bu durumda aşağıdaki Dhanyamla Dhara tarifi uygulanabilir:
1 su bardağı pirinç ½ litre su ile haşlanır. Pirinç suyu 4-7 gün arası oda sıcaklığında fermente edilir. Bu su, 1 su bardağının 1/3 pirinç, 1/3 arpa ve 1/3 siyah mercimek ölçüsü ile de hazırlanabilir.
Fermente olmuş su ağrılı kemik bölgesine 30-45 dakika boyunca harici olarak sürülür. Bu uygulama kan damarlarını seyreltir, nemlendirir ve kan dolaşımını arttırır. Özellikle akut vurma çarpma sonucu oluşan ağrı ve kronik arthirit ile donuk omuz durumlarında da etkilidir.
Pirinç suyuna katılan süt ve ghee yağı kullanımı da kemik densitesini arttırır. Haşlanmış ½ bardak pirinç suyuna ½ bardak süt eklenir ve içine 1 tatlı kaşığı ghee yağı katılarak içilir.
Sindirim ateşini süt ile yatıştırın
Pitta Dosha’nın kan hastalıkları, kanın pıhtılaşmasının yoğun olması ve kanın akışkan olmamasından kaynaklıdır. Pitta Dosha’nın kanı sıcak ve toksiktir. Rakta Pitta için süt kullanımı faydalıdır. Sütün su olan kısmı rakta (kan) dhatu’nun ısısını dengeler, kanın plazma kısmını nemlendirir, rakta akışkanlığına yardımcı olur.
Ayurvedik perspektiften süt ve süt ürünleri
Sukra (üreme) Dhatu’yu süt en hızlı şekilde besler, üreme sorunlarında süt ile beslenme çok etkilidir. İnek sütü anne sütüne yakın ve besleyiciliği en yüksek süt olup, yaşlanma karşıtıdır ve yaşamı uzatır. Zayıf ve güçsüz kişiler için çok besleyicidir.
Susuzluk, açlık, ateş, kuru öksürük, idrara çıkmada zorlanma ve kanamalı hastalıkların tedavisinde inek sütü destekleyicidir. Gözler için en faydalı olan keçi sütüdür. Uykusuzluğa en iyi gelen ise manda sütüdür.
Deve sütü nadiren kullanılır, doğası sıcak tuzlu ve kurudur, sindirimi güçlendirir. Vata ve Kapha Dosha dengesi sağlar. Bağırsaktaki kurtları döker, karın sıskalığı ve karaciğer fonksiyon bozukluklarını iyileştirir. İçine kimyon katılırsa hemoroid’e iyi gelir. Bebeklerde anne sütü burun damlası olarak göz, burun ve kulakta kullanılır. Burun kanamasını durdurur.
Koyun sütü sıcaktır, Pitta ve Kapha’yı arttırır, Vata agrevasyonunu azaltır; ancak fazla besleyici değildir.
Romatizmal durumlarda yağı düşük süt içilmelidir. Çiğ sütün doğası ağırdır, dokularda salya artımı ile tıkanıklık ve sindirim sorunu yaratır, kaynatılınca en şifalı nektar olur. Sıcak süt soğuk süte nazaran daha kolay sindirilir.
Dadhi – Yoğurt
3 doshayı da arttırır, vatayı dengeler, gücü arttırır. Sindirimi zordur. Saat 15:00 sonrası ve özellikle akşam yenmemelidir. Yeşil mercimek ya da maş ile birlikte yenirse daha besleyici olur. Soğuk olarak çorbası yapılır. İçine haşlanmış pirinç ve maş ya da mercimek-nohut konursa daha sağlıklı olur. Yoğurt sıcak çorba olarak pişirilmemelidir. Sindirimi çok zor olabileceği gibi aşırı tüketimi ise anemia yaratır.
Takra – Yayık ayranı
Üzerinden yağı ve köpüğü alınması sindirim kolaylaşır. Kapha ve Vata’yı dengeler, huzursuz bağırsak sendromu için en iyi gıdadır. Enflamasyon, hemoroid, ağrılı idrar, dalak şişmesi, karın sıskalığı, aşırı yağlı beslenme kaynaklı hazımsızlık, akut zehirlenme, anemi için önerilir. Yağı alınmış yayık ayranı anemiye iyi gelir fazla yoğurt tüketimi ise anemik etki yapabilir.
Taze yayık tereyağı
Serinletir, ülsere iyi gelir. Cilde iyi gelir, sindirimi sistemini besler, Vata ve Pitta’yı dengeler, kanı arındırır, mide yanması ve bunun gibi durumlarda Pitta’yı rahatlatır. Sütten yapılan tereyağı, ishale ve kanamalı hastalıklara da iyi gelir.
Ghee – Saf yağ
En mükemmel süt ürünüdür. Zeka, hafıza, ojas, sindirim ve tüm dhatular için en iyi rasayana’dır. Birçok Ayurvedik ilaç yapımında kullanılır. Karıştırılan şeyin özelliğini alırken kendi özelliğini korur. En iyi rasayana ve nektar olarak bilinir. 10 yıl bekletilmiş ghee; baş, kulak ve vajinal sorunlarda kullanılır. İnsan gelişimi için temeldir. İmmun güçlendirir, antioksidandır. Beslenmeyi desteklediği gibi bağırsak ve kalp hastalıklarına da iyi gelir. Yemek öncesi ilk lokma ile ghee alınırsa sindirim sağlıklı olur ve Agni (sindirim ateşi) desteklenir.
Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır. Profesyonel tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini almaz veya olması amaçlanmamıştır. Bir sağlık sorununuz varsa veya böyle bir sorununuz olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
