Şefkat Yorgunluğu Nedir ve Nasıl Önlenir?

Tarihte ilk defa ölümcül hastalığa yakalanmış kişilere bakmakla görevli bakıcıların mesleki deformasyonlarını anlatmak için kullanılan “şefkat yorgunluğu” terimi, günümüzde 7/24 negatif haber akışının olduğu küresel dünyada herkesin başına gelebilen bir toplumsal problem haline geldi. Kendini acı ve felaketlere alışma, kayıtsızlık, duygusal boşluk ve uzaklaşma hisleri ile gösteren şefkat yorgunluğu özellikle toplumun büyük bir kesimini ilgilendiren doğal afetlerden sonra şiddetlenebiliyor. Maddi ve manevi yardımlaşmayı, sosyal dayanışmayı azaltabilen, ihtiyaç sahiplerini gündemin yoğun olduğu günlerden kısa bir süre sonra yalnız bırakabilen şefkat yorgunluğu nedir ve nasıl önlenir? Sizin için araştırdık.

Şefkat yorgunluğu nedir?

Şefkat yorgunluğu, bir travmanın ardından veya şiddetli stresin eşlik ettiği durumlarda desteğe muhtaç kişilere yardım etmenin bıraktığı fiziksel, zihinsel ve ruhsal etkileri açıklamak için kullanılan bir psikoloji terimidir. Şefkat yorgunluğunu tükenmişlik hissinden ayıran nokta kümülatif olaylar bütününden değil, spesifik bir olay sonrası ortaya çıkmasıdır. Tetikleyici olayın çok uzun sürmesi, çözüm ve kaynak yetersizliği, umutsuzluk ve şiddetli stres kaynağına maruz kalma şefkat yorgunluğunu doğurabilir. Verilen yardımın tehlikeli bir ortamda verilmesi de tetikleyici bir nedendir.

İkincil travmatik stres adı da verilen şefkat yorgunluğu daha çok acil yardım görevlileri, doktorlar, ceza avukatları, travma terapistleri, sivil toplum örgütü çalışanları ve aktivistler gibi insanlara riskli ve gergin atmosferlerde yardım etmek için çalışan meslek kollarında görülür. Buna ek olarak, içinde bulunduğu topluma yardım etmek için çalışan fakat sorunların büyüklüğü, köklülüğü ve kaynak ihtiyacı sebebiyle yetersiz kalan empati yetisi yüksek bireylerde de sıklıkla şefkat yorgunluğuna rastlanır.

“Şefkat yorgunluğu en az şefkatin kendisi kadar eskidir.”

Samuel MOYN

Doğal afetlerin ardından şefkat yorgunluğu

Doğal afetlerden hemen sonra çığ gibi akan maddi ve manevi desteklerin bir zaman sonra azalması şefkat yorgunluğu nedeniyle yaşanır. Çok uzun süre boyunca başkalarının acılarına maruz kalmak ikincil travmanın şiddetlenmesine neden olur. En empatik bireylerde bile üstlenilen stresin boyutu başa çıkılamayacak hale gelerek tamamen uzaklaşmaya, hissizleşmeye, olaydan kopmaya yol açabilir.

Yapılan bir araştırmada bir toplumun yaşanan bir doğal afetten yaklaşık 1 hafta sonra bol keseden verdiği maddi destekleri aniden kestiği, 2. ve 3. haftalarda da bu düşüşün dengeli şekilde devam ettiği görülmüştür. 3. haftadan sonra ise yapılan bağışlar neredeyse sıfıra yaklaşmıştır. Bunun temel sebeplerinden biri şefkat yorgunluğuyken kişilerin – empati kurmaya devam etseler bile – kendi yaşamlarına dönmeleri, odaklarını ve ilgilerini kaybetmeleri de destekleyici nedenlerdir.

Şefkat yorgunluğunun belirtileri nelerdir?

Şefkat yorgunluğu geçici bir süre için de olsa kişinin gündelik yaşamını, mesleğini ve çevresine sunduğu yardımları negatif yönde etkileyebilir. Kişinin yaşadığı günden aldığı verim oldukça düşebilir. Aşağıda sıralanan belirtiler şefkat yorgunluğu yaşanacağına işaret edebilir.

Şefkat yorgunluğu neden kaynaklanır?

Şefkat duygusunun altında empati yatar. Başkalarının acılarına ortak olabilmek, onlara sanki kendine yardım ediyormuşçasına yardım eli uzatabilmek için önce kendini ihtiyaç sahiplerinin yerine koyabilmek gerekir. Kişi başkalarının acılarına, hayal kırıklıklarına, kayıplarına karşı savunmasız ve açık olur. Onların sorunlarını kendi sorunlarıymış gibi üstlenmek de kişiye ikincil bir travma yaşatabilir. Üstlenilen stres başa çıkılamaz boyuta ulaştığı anda da şefkat yorgunluğu kendini gösterebilir.

Şefkat yorgunluğu deneyimleyen kişilerde aynı zamanda öz bakım eksikliği de bulunur. Başkalarına yardım ederken kendi bütünsel sağlığını ihmal etmek, gerekiyorsa uzman desteği almayı reddetmek, stresle başa çıkmalarını zorlaştırır.

Şefkat yorgunluğuna yakalanmamak için nelere dikkat etmek gerekir?

Başka kişilerin yaşadığı acı ve kayıplar bizi tahmin ettiğimizden çok etkiler. Sosyal canlılar olduğumuz için özellikle kolektif olarak yaşanan bir travma varsa hepimiz doğal ve çoğu zaman kaçınılamaz olarak empati kurarız. Maddi ve manevi destek göstermeye başlarız. Öte yandan bu empati ve şefkat zaman içinde azalmaya başlar. Bu da şefkat ve empati yorgunluğundan kaynaklanır. Hala desteğe ihtiyaç duyulan durumlardan uzaklaşmak da yardımların sürdürülebilir ve etkili olmasını engeller. Bu durumu önlemek, özellikle kolektif dayanışmalarda çok önemlidir. Peki şefkat yorgunluğunu nasıl önleyebilir, empati ve dayanışmayı nasıl daha uzun süre koruyabiliriz?

Daha çok medya yansıması

Doğal afetleri konu alan aynı çalışma medya kanallarında yaşanan afet üzerine yapılan her 1 dakikalık ek haberin maddi bağışları neredeyse yüzde 21’lik bir oranda arttırabildiğini saptamıştır. Nitekim medya kolektif travmanın ne denli üstünde durur ve kaliteli içerik üretirse yardımlar da o denli uzun süre devam edebilir.

Daha büyük bir transparanlık

Şefkat yorgunluğunu geciktirmenin bir yolu da yapılan maddi ve ayni bağışların nasıl kullanıldığını, ihtiyaç sahiplerine nasıl ulaştırıldığını transparan şekilde kamu ile paylaşmaktır. Bu güvenilirlik normal şartlar altında derneklere güvenmeyen, bağışlara katılmayan “şüpheci” kişileri ikna etmeye, bilgi eksikliğini de minimize etmeye yardımcı olur.

Düzenli öz bakım

Bir kişinin başkalarına sürdürülebilir ve etkili yardım verebilmesi için önce kendi bütünsel sağlığını yüksek tutması gerekir. Bunun için de iyi hissettiren bir öz bakım rutinine sahip olmak, aktif olarak dinlenebilmek, sosyal bağları, arkadaşlık ilişkilerini sürdürmek hatta mümkünse uzman desteği almak gerekir. Gerçek gıdalardan oluşan dengeli ve düzenli bir diyet izlemek, kaliteli uyku uyumak, düzenli olarak hareket etmek ve bağımlılık yaratabilen alkol, sigara gibi maddelerden uzak durmaya çalışmak da fiziksel sağlığın korunması için çok önemlidir.

“Merhametiniz kendinizi de kapsamıyorsa eksiktir.”

Jack KORNFIELD

Mindfulness pratikleri

Şefkat yorgunluğunu önlemenin bir diğer yolu da bilinçli ve düzenli olarak negatif haber akışından uzaklaşmaktır. Bunun için de en iyi yollardan biri meditasyon, günlük tutma, nefes pratikleri gibi mindfulness uygulamalarını gündelik yaşama dahil etmektir. Burada tek bir sihirli pratik veya çözüm yoktur. Amaç ruhu dinlendiren, bir nebze de olsun iyi hissettiren bilinçli bir uzaklaşma anı yaratarak zihni ve ruhu dinlendirmek, başkalarına gösterilen şefkat ve ilgiyi kendimize de sunmaktır.

Depremden etkilenenlere destek olabilmeniz için güvenilir kaynakları ve bağış kampanyalarını derledik. Linkten detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Yenilenen Wings ile hayatınıza değer katmaya, alışveriş keyfini ayrıcalıklara dönüştürmeye hazır mısınız? Siz de Wings’in ayrıcalıklı dünyasına katılmak ve size özel programlarını incelemek için link üzerinden başvurunuzu yapabilirsiniz!