Soğuk duş almak, kışın denize girmek, kışın çok kalın giyinmemek birçok kültürün geleneklerinde normal hatta sağlıklı (!) kabul edilirken Türkiye’nin de aralarında bulunduğu Akdeniz ülkelerinde her tür hastalığa reçete çıkarmak anlamına gelir. Kışın üşümemenin bağışıklığımızı korumanın ve hasta olmanın tek yolu olduğuna dair inancımız, kendini 2022 Wellness trendleri arasında da gösteren uzun yaşam çalışmaları ile tamamen ters düşüyor! Soğuk duş almak, kışın denize girmek, hatta soğuk günlerde çok sıkı giyinmemek bizleri hasta yapmanın aksine sağlıklı yaşam süremizi uzatabiliyor! Peki, nasıl?
Soğuk duş almak nereden geliyor?
İnsanların soğuk suyla ilişkisi çok eski zamanlara; Antik Roma dönemine kadar dayanır. Daha yakın tarihte; İskandinav ülkeleri ve Rusya‘da geleneksel olarak her yaştan insan kış aylarında dondurucu soğuta deniz ve göllerde yüzer. Doğu Avrupa ülkelerinin ünlü kaplıca sularında ise adet sıcak banyolardan sonra buz gibi suya girmek ve vücudu kış ayazına hazırlamaktır. Tüm bu alışkanlıkların ardında da soğuk suyun “şifayı arttırdığına” dair olan inanç vardır.
Modern yaşamda ise çok daha az insan soğuk deniz veya göllere yüzmeye gidiyor. Bunun bir sebebi sağlığı korumanın üşümemekten geçtiğine dair olan genel kanı olsa da diğer; daha “wellness” sebebi ise artık birçok kişinin sağlıklı yaşam süresini uzatmak için evlerinde soğuk duş alıyor olması oldu. Peki, soğuk duş almak hakkında sıralanan tüm faydalar: metabolizma hızlandırıyor, bağışıklığı güçlendiriyor, saçı parlatıyor ve ömrü uzatıyor, bilimsel açıdan da doğru mu?
Soğuk duş ve uzun yaşam çalışmaları arasındaki ilişki
Uzun yaşam (longevity) çalışmaları ortalama yaşam ömrünü uzatmaktan çok, sağlıklı yani herhangi fiziksel, zihinsel ve ruhsal rahatsızlığın yaşanmadığı ömür süresini uzatmayı hedefler. Bu da dolaylı olarak ortalama yaşam süresinin uzatır. Epigenetik laboratuvarlarında yapılan çığır açıcı araştırmalardan tarihsel olarak uzun yaşayan insanların; Mavi Bölge toplumlarının yaşam stillerinin gözlemlenmesine kadar kapsamlı ilerleyen longevity çalışmalarının özü her zaman aynı kalır: bütünsel sağlığı her yaşta optimize etmek.
Bedenin doğal yaşlanma sürecini yavaşlatmak için hücrelerin yenilenme, onarma, çoğalma becerilerini aktive edecek yollar araştıran bilim insanlarının bazı keşifleri: aralıklı oruç, kafein tüketimi, interval egzersizler, kaliteli uyku, şükran duygusu ve son olarak soğuk terapi uzun ve sağlıklı bir yaşamı herkes tarafından ulaşılabilir ve uygulanabilir hale getirir.
Günümüzde soğuk su maruziyetinin popülerleşmesinin bir diğer sebebi de Wim Hof‘tur. Buz Adam olarak da tanınan 26 Guinness Dünya Rekorlu Hof, ekstrem soğuğa karşı üstün dayanıklılığını borçlu olduğu özel nefes tekniği ile sadece wellness dünyasında değil, bilim çevresinde de tanınır.
Soğuk duş daha doğrusu soğuk terapinin yaşam ömrünü uzatması dolaylı yoldan gerçekleşir. Bedendeki uzun yaşam yollarından biri olarak kabul edilen mitokondriler; hücrenin enerji üretici organeli, kısa süreli ani stres karşısında yüksek aktivite göstererek hızlı bir şekilde bedendeki besin ve oksijeni enerjiye çevirir. Mitokondrilerin faaliyetinde yaşanan bu kısa süreli ani artış düzenli olarak yaşandığında ise hücreler artan enerji ihtiyacını sağlayabilmek için mitokondri sayılarını da arttırır. Özellikle kalp, beyin ve kas hücrelerinde bol miktarda bulunan mitokondrilerin pozitif stres karşısında sayılarını arttırması bir diğer dış stres; doğal yaşlanma sürecine karşı da daha aktif kalmaları sağlar . Yani mitokondriler bulundukları hücrelere enerji üretmeye devam edebilmek için aynı zamanda yaşlanmaya karşı gelmek durumunda da kalır.
Buna karşın, uzun süreli kronik stres altında ise mitokondriler daha hızlı yaşlanmaya adapte olurlar. Bu nedenle hem; “Seni öldürmeyen güçlendirir.” hem de “Stres öldürür.” cümlelerinin bilimsel temelleri vardır. Mitokondrilerin aktivitelerini arttıran bu kısa süreli, zararsız stres faktörleri de HIIT egzersizi, aralıklı oruç ve tabi ki de soğuk su maruziyetidir.
Soğuk duş almanın faydaları neler?
Sosyolojik olarak, uzun yaşam perspektifinden ve Wim Hof üzerinden yürütülen en yeni bilimsel araştırmalar sonucu soğuk su maruziyetinin faydaları aşağıdaki başlıklarla gösterebilmiştir:
- Bağışıklık sistemini destekler.
Profesyonel soğuk su yüzücüleri üzerine yapılmış araştırmalar, atletlerin bazı hastalıklara karşı daha dirençli olduklarını, yakalanırlarsa da fiziksel semptomlarını nadiren hissettiklerini göstermiştir.
- Kardiyovasküler sağlığın risk faktörleri; lipit profili ve yüksek tansiyonu düşürür.
- Enflamasyonu azaltır.
- Yaralanmaların iyileşme sürecini hızlandırır.
- Ağrıları hafifletir.
- Fiziksel dayanıklılığı ve sportif performansı arttırır.
- Atikliği arttırır.
- Anksiyete ve depresyonun semptomlarını hafifleterek zihinsel sağlığı destekler.
Her gün soğuk duş almak doktoru sizden uzak tutar.
Wim Hof
Soğuk duşu günlük hayata nasıl dahil edebiliriz?
Soğuk suların uzmanı Wim Hof’a göre işin sırrı vücudun soğuğa alışabilmesine alan tanımak yani kademeli olarak ya ısıyı düşürmek ya da süreyi uzatmaktan geçer. Hof’a göre soğuk su kimseye, buna kendisi de dahil, hiç bir zaman rahat hissettirmez. Fakat kişi ne kadar çok soğuk duş alırsa, beden ve zihin de o kadar fazla sağladığı faydaları yaşamak isteyen ve soğuk suyu aşermeye başlar!
Kontrol edemediğimiz, düzenleyemediğimiz stresler yüzünden mutsuz oluyoruz. Ancak dondurucu soğuk gibi bir stres faktörü ile başa çıkmayı öğrendiğimizde, bu gücü ve konsantrasyonu hayatımızın diğer alanlarına da uygulayabiliriz.
Wim Hof
