Kadın sağlığı konusunda uzmanlaşmış, Yale Üniversitesi mezunu endokrinolog Dr. Aviva Romm‘a göre doğanın bize sunduğu bazı bitkiler, modern yaşamda sürekli olarak boğuştuğumuz ve bütünsel sağlığımızı alt üst eden en büyük düşmanız stresi daha iyi yönetmemize yardımcı olabilir. Kaleme aldığı dijital kitabı Adaptogens: Ancient Medicine for 21st Century Stess‘de danışanlarına sıklıkla önerdiği kadın sağlığını destekleyen adaptojen ve tıbbi mantarlar listesini paylaşan Dr. Romm, bitkilerin iyileştirici gücünü gözler önüne seriyor.
Adrenal dengesi nedir?
Bedenin strese verdiği cevap adrenal sistemi tarafından üretilir. Böbreklerin üzerinde yer alan iki hormon bezi olan adrenaller insanların birincil hayatta kalma organlarıdır. Strese verilen kaç ya da savaş cevabını, kiloyu, kan şekerini ve bağışıklık sistemini kontrol ederler.
Bizleri her strese sokan düşünce ve durumda adrenal sistemi uyanarak adrenalin hormonu salgılamaya başlar. Adrenalin de bizi bu stresli durumdan kurtarmak için kaç ya da savaş mekanizmalarını devreye sokar. Kalp atışı hızlanır, nefes alış veriş artar, beyne daha çok oksijen taşınır ve tansiyon yükselir. Birkaç dakikadan sonra hala stresli durum yaşanmaya devam ediyorsa, diğer stres hormonu; kortizol salgılanmaya başlar. Stresten fiziksel anlamda “kaçabilmek” veya “savaşabilmek” için kortizol kan şekerini yükseltir. Aynı zamanda düşünce yapısını otomatik pilota yani tamamen sezgisel düşünceye çevirerek iradeyi ve daha gelişmiş düşünce yetilerini ikinci plana atar.
Modern yaşamı dolduran mikro stres faktörleri; trafik, iş, aile yüzünden adrenal sistemi sürekli olarak tetiklenir veya tetikte kalır. Bu durum uzun vadede adrenal dengesizliğine ve beraberinde gelen ciddi sağlık problemlerine yol açar.
Adrenal dengesizliği semptomları
- Kan şekeri dengesizlikleri ve insülin direnci
- Beyin sisi, konsantrasyon problemleri,
- Uyku problemleri; uykuya zor dalma, sabahları zor uyanma
- Sindirim sorunları
- Kronik yorgunluk, bunalmışlık hissi
- Yeme atakları; şekerli, kafeinli, tuzlu ve karbonhidrat gıdaları aşırı tüketme isteği
- Sıklıkla hasta olma
- Hormonal dengesizlikler
- Enflamasyon; eklem ve kas ağrıları
- Anksiyetik ve depresif ruh hali
- Bel çevresinde yoğunlaşan kilo alımı
Adaptojenler nedir?
Adaptojenler insan sağlığı üzerinde iyileştirici, destekleyici ve güçlendirici etkileri ile bilinen bitkilerdir. Uzun yıllar boyunca Geleneksel Çin Tıbbı ve Ayurveda’da bütünsel sağlığı desteklemek ve uzatmak için kullanılmışlardır.
Asıl amaçları vücudun adrenal sistemini dengelemek, iyileştirmek ve bedenin strese karşı dayanıklılığını arttırmaktır. Bunu kortizol hormonunu düzenleyerek ve stresin beden üzerinde bıraktığı fiziksel etkileri geri çevirerek yaparlar.
Adaptojenler hiç bir toksik etkiye sahip olmamakla beraber aynı zamanda antioksidan ve anti-inflamatuarlardır.
Sizin için en iyi adaptojeni nasıl seçersiniz?
Dr. Aviva’ya göre adaptojen kullanımda ilk en hafif bitkinin küçük bir dozundan başlayıp giderek ihtiyaca direkt olarak cevap veren; örneğin odağı arttıran veya enerjiyi yükselten adaptojenlere geçmek ve dozajı arttırmak gerekir.
Sırasıyla en hafiften en güçlüye adaptojen ve tıbbi mantarlar şu şekildedir:
Kadın sağlığını destekleyen adaptojenler
1. Ashwagandha
4,000 senedir Hindistan’da kullanılan ashwagandha enerjiyi, hafızayı ve konsantrasyonu desteklemek, libidoyu yükseltmek, erken yaşlanmayı önlemek için kullanılmıştır. Aynı zamanda sakinleştirici bir etkisi vardır. Uykuyu destekler, endişe seviyelerini düşürür, bedendeki enflamasyon ve oksidasyon ile savaşır.
Hamileyken ve ağrı kesicilerle beraber kullanılmaması gerekir. Hipertiroidi rahatsızlığına önerilmezken, hipotiroide iyi geldiği görülmüştür. Fakat yine de ilaçlarla beraber kullanımına dikkat edilmesi ve uzman kontrolünde kullanılması gerekir.
2. Kutsal fesleğen
Zihni ve ruhu sakinleştiren kutsal fesleğen aynı zamanda yaşlanma karşıtıdır. Ayurveda’da Tulsi adı altında bilinen kutsal fesleğen, enerjiyi ve ruh halini yükseltmek için kullanılır. Aynı zamanda anti-inflamatuar ve antioksidandır.
3. Schizandra
Geleneksel Çin Tıbbı’nda uzun senelerce konsantrasyonu arttırmak ve zihni sakinleştirmek için kullanılan schisandra aynı zamanda fiziksel dayanıklılığı arttırdığı için atletik performansa fayda sağlar. Enerjiyi ve kondisyonu attırır.
Hamilelerin kullanmaması gerekir.
4. Maca
Antik Peru’da zihinsel gücü, fiziksel canlılığı, kondisyonu ve dayanıklılığı arttırdığı için sıkça kullanılan Maca; aminoasit, demir ve magnezyum deposudur. Anksiyete ve depresyon semptomlarını hafifletir. Aynı zamanda kadınların hormon dengesini destekler, libidoyu ve doğurganlığı arttırır.
5. Shatavari, Hint Kuşkonmazı
Ayurveda’da kraliçe baharat olarak bilinen shatavari, kadın hormon sağlığını düzenlemesi ile bilinir. Besleyici ve sakinleştirici özellikleri sayesinde PMS, menopoz gibi dönemlerde yaşanan rahatsızlıkları hafifletir.
Östrojen hormonu salgılanmasına bağlı kanser geçmişi veya genetik yatkınlığı bulunan kişilere önerilmez.
6. Rhodiola, Altın Kök
Anksiyete semptomlarını hafifletmesi ile öne çıkan rhodiola; ruhu ve zihni dinginleştirir, uyku kalitesini arttırır, tükenmişlik hislerini yatıştırır. Kronik yorgunluk yaratan fibromiyalji, kronik baş ağrısı gibi rahatsızlıkların tedavilerinde destekleyici olabilir.
Bipolar bozukluğunda manik yatkınlıkları olan kişilere önerilmez.
7. Eluethero, Sibirya Ginseng
Üzerinde en çok araştırma yapılmış adaptojenlerden biri olan eluethero zihinsel aktiviteyi destekler, konsantrasyonu arttırır, enerji ve kondisyonu yükseltir. Aynı zamanda stresi ve yorgunluğu azaltır, uyku kalitesini yükseltir. Anabolik özelliklere sahiptir. Bir başka deyişle kasların zaman içinde yırtılmasını engeller ve yeni kas oluşumunu destekler.
İnsomnia ve yüksek tansiyon problemi yaşayan kişilere önerilmez.
Tıbbi mantarlar nedir?
Kadim Doğu tıp anlayışlarında sıklıkla başvurulan tıbbi mantarlar bağışıklık sistemini destekleyen, dengeleyici özelliklere sahip mantarlardır. Yapıları mikrobiyotaya benzer olduğu için insan bedeninde bağışıklık tepkisi uyandırırlar. Tüketildikleri zamanlarda bağışıklık sistemini tetiğe geçirdikleri için zamanla bu sistemi güçlendirirler.
Tıbbi mantarların biyo-uygunluklarını arttırmak için ısıtarak tüketmek gerekir. Böylelikle insan bedeni taradından daha kolay emilirler. Bu nedenle çoğu zaman çay olarak tüketilirler.
Kadın sağlığını destekleyen tıbbi mantarlar
1. Reishi mantarı
Hem kısa hem de uzun dönemde bağışıklık sistemini güçlendiren reishi mantarı adrenalin dengesini kurmaya yardımcı olur.
2. Aslan Yelesi mantarı
Sinir hücreleri yani nöronların üretimini destekleyen aslan yelesi mantarı araştırmalara göre anksiyete, depresyon semptomlarını hafifletmede ve zihinsel aktiviteyi güçlendirmede etkilidir.
3. Maitake mantarı
Genel olarak çok iyi bir bağışıklık destekleyicisi olan maitake mantarı kansere karşı etkili olduğu araştırmalarla kanıtlanan D-fraction isimli bir içeriğe sahiptir. Aynı zamanda yüksek tansiyona, kardiyovasküler rahatsızlıklara, yüksek kolesterole iyi geldiği düşünülür.
Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır. Yukarıda bahsedilen hiç bir adaptojen tek başına bir hastalığı tedavi etmeye veya önlemeye yeterli değildir. İlaç veya önlem değil, bütünsel sağlığa destekçi takviyelerdir. Adaptojen takviyesi alırken doktorunuza danışmanızı, kendinize en uygun türü ve dozu öğrenmenizi şiddetle tavsiye ederiz.
